Corona

De uitbraak van het coronavirus heeft in 2020 de wereld op zijn kop gezet en de ingrijpende gevolgen ervan zijn tot de dag van vandaag merkbaar in de samenleving en daarmee ook in Utrecht. Deze coronacrisis doet een groot beroep op de veerkracht van bewoners, bedrijven en instellingen in onze stad. Of het nu gaat om studenten, horecaondernemers en middenstanders, of onze ouderen en grote bedrijven die in Utrecht gevestigd zijn; de crisis zorgt voor leed en (financiële) onzekerheid.

Ook voor de gemeentebegroting heeft de coronacrisis ingrijpende gevolgen gehad. Onvermijdelijk kwamen er extra kosten op de gemeente af, zoals extra opvang voor dak- en thuislozen, terwijl de inkomsten, bijvoorbeeld uit parkeren, achterbleven. We hebben in 2020 de gemeenteraad frequent geïnformeerd over de gevolgen van de corona-uitbraak en de maatregelen die wij in reactie daarop hebben genomen, met als doel de gevolgen van de crisis zo veel mogelijk te beperken, perspectief te bieden en herstel te bevorderen.

In de Eerste bestuursrapportage 2020, die eind mei is gepubliceerd, hebben wij een eerste inschatting van de effecten van de coronacrisis op de gemeentebegroting gegeven. Die inschatting was nog omgeven door veel onzekerheden en risico’s, bijvoorbeeld over de omvang van de aangekondigde compensatie door het Rijk. Per saldo becijferden wij op dat moment een nadeel van 27,7 miljoen euro.

Doordat in het voorjaar het financiële perspectief zo werd geraakt door de crisis, konden wij niet de gebruikelijke voorjaarsnota uitbrengen. De jaarlijkse integrale afweging werd verschoven naar de behandeling van de Programmabegroting 2021. Ter voorbereiding van die afwegingen kwamen wij eind juni met de zogenoemde Kaderbrief. In deze brief deelden we onze analyse van de impact op basis van de toen bekende informatie voor de middellange termijn (vier jaar) en gaven wij aan hoe wij deze crisis wilden aanpakken. Nog altijd gold grote onzekerheid, omdat we afhankelijk waren van het verdere verloop van de gezondheidscrisis en van de omvang van de financiële compensatie door het Rijk.

Op basis van de kaderbrief is in de Programmabegroting 2021 geschetst hoe de coronacrisis (financieel) doorwerkt de komende jaren. Er is onderscheid gemaakt in onvermijdelijke gevolgen van de crisis en interventies als antwoord op de crisis, om de nadelige gevolgen te beperken, perspectief te bieden en herstel te bevorderen. De interventies zijn gebundeld in vier pakketten:

1. het zoveel mogelijk in stand houden van essentiële voorzieningen tijdens de 1,5 meter fase;
2. het versterken van bestaanszekerheid voor Utrechters en het tegengaan van de negatieve sociale effecten van de crisis;
3. het organiseren van een effectief pad naar werk en opleiding;
4. het stimuleren van de economie en duurzame werkgelegenheid door versneld en gericht te investeren in bijvoorbeeld wonen, energie, mobiliteit, groen, openbare ruimte/ klimaat en gezondheid.

Voor de uitvoering van de pakketten is een bestemmingsreserve van 37,7 miljoen euro gevormd. Daarnaast is de algemene reserve verhoogd met 70 miljoen euro, om de onvermijdelijke kosten van de crisis in 2020 en volgende jaren op te kunnen vangen. In de voorjaarsnota 2021 zijn de verwachte kosten voor de jaren 2021 en verder geactualiseerd.

Bij de Tweede bestuursrapportage 2020, gepubliceerd op 1 oktober, kon er een betere inschatting van worden gemaakt van kosten, gederfde inkomsten en rijkscompensatie. Enkele begrotingsposten kenden juist minder uitgaven, bijvoorbeeld het Initiatievenfonds. Per saldo bedroeg het verwachte begrotingsresultaat 11 miljoen euro negatief. Die inschatting was erop gebaseerd dat na de eerste lockdown de beperkende maatregelen (de anderhalvemetersamenleving) geleidelijk steeds verder werden afgebouwd. In december nam het aantal besmettingen echter zodanig toe, dat een opnieuw een lockdown van kracht werd.

Wij hebben de werkelijke gevolgen van de corona-uitbraak in deze jaarstukken verwerkt bij de verantwoording van het gevoerde beleid bij het betreffende programma. De beleidsmatige en financiële effecten worden daar per doelstelling beschreven en toegelicht, onder een afzonderlijke kopje corona.
In deze paragraaf is een totaaloverzicht van de financiële effecten per programma opgenomen. De totale afwijking bedraagt 10,8 miljoen euro. Dat is in de lijn van de verwachting dat is gemeld bij de Tweede bestuursrapportage.

Per saldo zijn voor ruim 76 miljoen euro meer kosten gemaakt, en is er ruim 18 miljoen euro  inkomstenderving geweest in 2020. Hier staat tegenover dat er vanuit het Rijk bijdragen zijn ontvangen ter compensatie van deze gemaakte kosten en gederfde inkomsten. Vanuit het gemeentefonds is in drie tranches 24,6 miljoen euro ontvangen, een bijdrage van 58,5 miljoen euro in het kader van TOZO en nog een aantal specifieke compensaties van het Rijk zoals Tegemoetkoming Verhuurders Accommodaties Sport. Tezamen hebben wij hiervoor in 2020 ruim 84 miljoen euro ontvangen.