Inleiding

We willen dat alle kinderen in de stad Utrecht gezond en veilig kunnen opgroeien en zich maximaal ontwikkelen en ontplooien. We willen dat iedereen in Utrecht kan meedoen en als inwoners het niet zelfstandig kunnen krijgen zij daarbij de zorg en ondersteuning dichtbij en op maat. In 2020 hebben we ons, samen met onze partners in de stad, hard gemaakt om deze ambitie te realiseren. Door de komst van Corona was het een bewogen jaar waarbij extra veel is gevraagd van onze partners.

Kinderen in de stad groeien gezond en veilig op en kunnen zich daarbij maximaal ontwikkelen en ontplooien
Sinds 2020 kunnen kinderen, jongeren en gezinnen terecht bij de teams in de buurt van KOOS Utrecht en Spoor030. Hiermee hebben we een grote stap gezet in de transformatie naar zorg dichtbij, op maat en aansluitend op de leefwereld. De buurteams jeugd en gezin bieden de gezinnen die dat nodig hebben ondersteuning indien nodig in nauwe samenwerking met andere partners in de stad. Wanneer er specialistische jeugdhulp nodig is, aanvullend op de basiszorg van bijvoorbeeld het buurtteam of huisartsen, dan kunnen de Utrechtse kinderen, jongeren en gezinnen vanaf 2020 terecht bij de teams van KOOS of Spoor030 in de buurt. We zien dat op deze manier de samenwerking met de ouders en partners in de buurt, zoals huisartsen en scholen, is verbeterd. Ook zien we dat we door de komst van KOOS en Spoor030 dat de zorg meer integraal, ontschot en in samenhang met de basiszorg wordt geboden.

We willen dat kinderen, jongeren en gezinnen tijdig passende hulp krijgen. Voor jeugdigen met een urgente zorgvraag is snel hulp beschikbaar. Tegelijkertijd zien we dat jeugdigen met een minder urgente zorgvraag soms langer moeten wachten. Het vraagstuk rondom het tijdig bieden van jeugdhulp is geen nieuw vraagstuk, en ook niet specifiek voor de Utrechtse context. Daarnaast zien we dat als gevolg van Corona de druk op het tijdig bieden van passende zorg in 2020 is toegenomen. Onze partners geven aan dat de zorg langer duurt, onder andere omdat de zorgvraag zwaarder is geworden als gevolg van de impact van Corona. Dit zien ze zowel bij de gezinnen, kinderen en jongeren die al in zorg zijn, als bij nieuwe instroom. Daarnaast duren trajecten langer door uitval van zorg, door ziekte bij cliënten en hulpverleners, het afzeggen van afspraken en doordat trajecten minder snel kunnen worden afgerond. Omdat zorgtrajecten langer duren, is logischerwijs minder ruimte voor instroom van cliënten.
Samen met onze partners zetten we voortdurend in op het tijdig organiseren van zorg voor jeugdigen. Zo bieden KOOS Utrecht en Spoor030 groepsgericht zorg aan (soms in samenwerking met buurtteam en jeugdgezondheidszorg) rondom bijvoorbeeld omgaan met agressie en echtscheidingsvraagstukken. Ook verkennen het buurtteam, KOOS en Spoor030 de vragen van gezinnen om direct op de juiste plek zorg te organiseren. Er wordt kritischer gekeken naar waar de vraag opgepakt kan worden door een partij in de informele zorg, de basiszorg of via het bieden van groepsinterventies of eHealth. Daarnaast hebben cliënten in de wachtperiode een contactpersoon zodat er snel geschakeld kan worden bij verandering van de vraag of wanneer er een hogere urgentie ontstaat. Ook wordt in deze wachtperiode samen met verwijzers en andere partners gekeken hoe de cliënt al ondersteund kan worden.
Sinds de start van Corona hebben we samen met onze jeugdhulp- en onderwijspartners in de stad intensief met elkaar overlegd om signalen te delen, risico’s en zorgen te bespreken en acties te ondernemen zodat kinderen, jongeren en gezinnen ook in tijden van Corona en lockdowns waar nodig in beeld blijven en ondersteuning behouden of tijdig in beeld komen en passende hulp krijgen. Ze zien bijvoorbeeld een toename van vragen rond angst en depressie bij jongeren. Zij moeten door de coronamaatregelen op relatief veel levensgebieden inleveren en ervaren, meer dan andere leeftijdsgroepen, mentale gezondheidsproblemen zoals eenzaamheid, somberheid en angst als gevolg hiervan. Jeugdhulp- en onderwijspartners trekken hier gezamenlijk in op: scholen brengen bij ouders extra onder de aandacht dat zij met vragen en zorgen terecht kunnen bij de buurtteams en de jeugdgezondheidszorg. KOOS en Spoor030 bieden consultatie en advies en, aanvullend aan de ondersteuning door de buurtteams, specialistische jeugdhulp aan deze jongeren. Ook zetten we gezamenlijk in op het bieden van perspectief aan jongeren (in het programma samenleven en sport wordt hier uitgebreider op ingegaan).

In 2020 hebben wij de inzet op de vereenvoudiging van de jeugdbeschermingsketen voortgezet met de continuering van de Pilot ketenversnelling in Overvecht. Er is een gezamenlijke werkwijze ontwikkeld waarbij snel vanuit één team, passende ondersteuning kan worden geboden aan gezinnen om de veiligheid te herstellen. Deze werkwijze vergroot daarnaast de transparantie naar ouders omdat minder verschillende professionals worden betrokken en is sneller omdat tussentijdse onderlinge verwijzingen en wachttijden worden voorkomen. De opbrengsten van de pilot gebruiken we voor de doorontwikkeling van de (landelijke) Jeugdbescherming in 2021. Ook vond in 2020 de doorontwikkeling van Samen Veilig Midden Nederland (SVMN) plaats conform de veranderagenda die in 2019 is opgesteld en die in 2020 is bijgesteld.

De pilot dak- en thuisloze jongeren en jongvolwassenen loopt nu sinds september 2019 in Utrecht, vanuit zowel de gemeentelijke opgave kwetsbare jongvolwassenen en Utrecht schuldenvrij als het landelijke actieprogramma dak- en thuisloze jongeren. Het leren van casuïstiek staat centraal en daarom is er voor de praktische uitvoering een integraal doorbraakteam samengesteld. Sinds de start van het doorbraakoverleg in januari 2020 zijn 50 casussen (van jongeren tussen de 17-27 jaar) besproken en van een oplossing voorzien. Op basis van gesprekken met de professionals en jongeren en de besproken doorbraak-casuïstiek kunnen we na één jaar concluderen dat veel casuïstiek vast zit rondom (passend) wonen (wachtlijsten) of wonen met voldoende begeleiding of dat een doorbraak ligt binnen de Participatiewet, zoals kostendelersnorm of een woontoelage. Zo hebben we vijftien jongeren een tijdelijke sloopwoning aan kunnen bieden om wachtlijst te overbruggen of acute dakloosheid te voorkomen. Voor vijf jongeren hebben we een woontoelage verstrekt, zodat de woning betaalbaar bleef. Even zo vaak lag de oplossing op samenwerking in de keten of maatwerk rondom inkomen. In de pilot krijgt de samenwerking tussen de verschillende gemeentelijke afdelingen veel aandacht. Zo komen we vaker en sneller tot gezamenlijke oplossingen.

Ook in 2020 is veel ingezet op het versterken van de kinderrechten en het vergroten van jeugdparticipatie. Juist ook in tijden van Corona zijn we in gesprek gegaan met kinderen en jongeren. In de raadsbrief van 20 november 2020 leest u meer over wat we hierin gedaan hebben. Bij partners in het jeugddomein wordt het steeds vanzelfsprekender om kinderen en jongeren te betrekken bij projecten en ontwikkelingen. Zo wordt bij KOOS, Spoor030 en Lokalis in toenemende mate gewerkt met ervaringsdeskundigen die ook onderdeel uitmaken van het team. Ook zijn jongeren betrokken bij de ontwikkeling van de expertisecentra van Yeph.

De incidentele extra middelen voor Jeugdhulp van het rijk voor de jaren 2019, 2020 en 2021 zijn ingezet op het versterken van de beweging naar voren en de transformatie van het Utrechtse zorglandschap en een soepele overgang naar 2020. Een voorbeeld van een project waarvoor dit geld is ingezet is de pilot Ketenversnelling gericht op verbeteringen en vereenvoudiging in de samenwerking in jeugdbescherming. Ook is geïnvesteerd in de collectieve aanpak van opvoedondersteuning (door de jeugdgezondheidszorg en het buurtteam) en zijn ambassadeurs informele zorg ingezet om met professionals specialistische jeugdhulp te bekijken hoe de informele zorg en de aanvullende zorg elkaar kunnen aanvullen en versterken. Ook is een deel van de middelen besteed aan extra capaciteit bij KOOS om de wachtlijsten te verminderen en tijdig passende hulp te bieden.

Inmiddels zijn twaalf speeltuinen verzelfstandigd. Zij ontwikkelen zich steeds meer tot bruisende speeltuinen met veel betrokkenheid vanuit de buurt. De overige negen speeltuinen doorlopen het proces tot verzelfstandiging op eigen tempo. Alle 21 speeltuinen werken intensief samen. Er is gewerkt aan een digitaal platform speeltuinen voor uitwisseling van informatie en kennis, en aan een vorm van samenwerking voor gezamenlijke inkoop.

Landelijk is het Speelakkoord gesloten met de VNG, ministerie van VWS en diverse landelijke fondsen en andere betrokkenen. Het Speelakkoord heeft als doel meer aandacht voor het spelend kind met een beperking. In samenwerking met de beheerde speeltuinen, 'Speeltuinbende' (fonds Gehandicapte Kind) en andere betrokkenen hebben wij middelen vrij gemaakt om een aantal speeltuinen meer speelwaarde te bieden voor kinderen met een beperking en het Samen Spelen te bevorderen. Naast de fysieke aanpassingen wordt ook gekeken naar mogelijke sociale drempels, waardoor kinderen en/of ouders minder of niet naar een speeltuin gaan. Hiervoor loopt een leerproces in Leidsche Rijn tussen de speeltuinen en Voorn en De Hoef om samen met studenten te onderzoeken hoe Samen Spelen bevordert kan worden en wat hiervoor nodig is.
In sportspeeltuin Abstede is, in samenwerking met gebruikers en andere betrokkenen, een gedeeltelijk herinrichtingsplan uitgevoerd om het sporten en spelen aantrekkelijker te maken. Speeltuin de Pan heeft samen met gebruikers en omwonende een herinrichtingplan opgesteld. Dit plan is in het najaar 2020 uitgevoerd met een 2e fase in 2021. 

Tot slot: de ambitie om kinderen gezond en veilig te laten opgroeien overstijgt het programma ondersteuning op maat. Ook vanuit andere programma’s wordt bijgedragen aan deze doelstelling, bijvoorbeeld met de inzet voor kinderen en jongeren door organisaties in de sociale basis in het programma samenleven en sport.

In Utrecht kan iedereen meedoen en als inwoners het niet zelfstandig kunnen, krijgen zij daarbij de zorg en ondersteuning dichtbij en op maat
In de begroting 2020 is opgenomen dat we met de gecontracteerde partners verder bouwen aan een zorglandschap dat erop gericht is dat inwoners, die zorg en ondersteuning nodig hebben, deze zoveel mogelijk dichtbij, op maat en in een thuissituatie ontvangen. Door de coronapandemie kwam 2020 echter in het teken te staan van het beschikbaar en toegankelijk houden van deze zorg en ondersteuning. In samenwerking met de partners is hard gewerkt om de gevolgen van de maatregelen, juist voor onze meest kwetsbare inwoners, zo veel mogelijk te beperken.

In de praktijk betekende dit, ook voor veel van onze partners, zoveel mogelijk vanuit huis werken en waar mogelijk digitale ondersteuning bieden. Voor een groot deel van de zorg en ondersteuning in onze stad, zoals bijvoorbeeld de ondersteuning van ouderen, de opvang van daklozen en hulp bij het huishouden bestaan er geen toereikende digitale alternatieven. Voor deze vormen van zorg en ondersteuning is met veel inzet, en de nodige improvisatie, hard gewerkt om dit op een goede en veilige manier vorm te geven. Op deze wijze is een groot deel van de zorg en ondersteuning ook in 2020 gewoon beschikbaar gebleven voor de kwetsbaarste inwoners van onze stad.

De grote impact, die de coronamaatregelen op onze samenleving hebben gehad, hebben het belang van goed georganiseerde en toegankelijke zorg en ondersteuning nog meer duidelijk gemaakt. De doorontwikkeling van het zorglandschap heeft in 2020 daarom ook niet stil gestaan. We zijn gestart met nieuwe afspraken voor de aanvullende zorg. Met de contractpartners in de aanvullende zorg en de basiszorg is verder gebouwd aan zorg en ondersteuning die zoveel mogelijk dichtbij, op maat en in de thuissituatie kan worden geleverd. In 2020 is de Nadere regel Basiszorg daklozen regio U16 gepubliceerd aan de hand waarvan de subsidie van de basiszorg daklozen van 2021 tot en met 2025 is verleend aan het Buurtteamorganisatie Sociaal Utrecht. De Visie toekomst Hulp bij Huishouden in Utrecht is vastgesteld waarmee we een betere verbinding van hulp bij het huishouden en de andere partners in het Utrechtse zorglandschap willen bewerkstelligen. Deze visie is het uitgangspunt voor de aanbesteding van nieuwe contracten met aanbieders vanaf 2022. Eind 2020 is de visie Vervoer voor iedereen is aan de raad gestuurd.

Op het gebied van Inburgering is de nota van uitgangspunten opgesteld samen met partners in de stad. De nota van uitgangspunten kent een grotere ambitie dan alleen de wettelijke taak op het gebied van Inburgering.

Bovenstaande tabellen geven een overzicht van het saldo van baten en lasten per prestatiedoelstelling voor het hele programma weer.