Vlottende activa

Onderhanden werk
Het saldo onderhanden werk betreft de saldi van de lopende grondexploitaties. Jaarlijks wordt het verschil tussen de lasten en baten aan het onderhanden werk toegevoegd of onttrokken. Jaarlijks wordt op grond van de verplichting uit de BBV bezien of er tussentijds een resultaat moet worden genomen.

Alle grondexploitaties zijn afzonderlijk door de raad vastgesteld. Per balansdatum kan er een creditpositie zijn, indien op dat moment meer inkomsten dan uitgaven zijn gerealiseerd en een debetpositie indien er meer uitgaven dan inkomsten zijn gerealiseerd. Conform de BBV voorschriften wordt voor verlieslatende projecten een voorziening gevormd en indien per balansdatum meer uitgaven dan inkomsten zijn gerealiseerd, wordt dát deel van de voorziening ingezet om de waarde op de balans nihil te presenteren. De som van alle deelprojecten zoals hiervoor benoemd vormen het totaal saldo van het onderhanden werk aan de activazijde van de balans. In het geval dat het saldo van de positieve grondexploitaties per balansdatum groter is dan het saldo van de verlieslatende grondexploitaties (rekening houdend met het aanwenden van de voorziening), kan daardoor de uitkomst van de post onderhanden werk een creditpositie op de balans geven.

De mutaties per complex zijn opgenomen in onderstaande tabel. We zien hier de geactiveerde vermeerderingen en verminderingen Leidsche Rijn, Stationsgebied en de binnenstedelijke complexen.

Over de jaarrekening 2019 is een beperking benoemd in de accountantsverklaring op het onderdeel de grondexploitatie Leidsche Rijn. Deze beperking had betrekking op ramingen van met name budgetten voor kosten binnen de grondexploitatie Leidsche Rijn, die gezien de omvang en looptijd van de grondexploitatie robuust zijn uitgewerkt.

Na afstemming met de accountant is gekomen tot een verwerking van de robuuste ramingen waarmee de beperking in de accountantsverklaring op deze posten kan vervallen:

• de robuuste ramingen worden jaarlijks ten behoeve van de resultaatbepaling van de grondexploitatie Leidsche Rijn bij de jaarrekening buiten beschouwing gelaten. Bij de resultaatbestemming stellen wij voor het bedrag aan robuuste ramingen op basis van het actuele POC percentage in de reserve grondexploitaties te storten. Het POC percentage geeft de voortgang weer van het project Leidsche Rijn op basis van gerealiseerde kosten en opbrengsten. Voor 2021 is dat circa 62%;
• de robuuste ramingen maken wel onderdeel uit van het MPR waarmee de raad zicht en grip houdt over het totaal aan ramingen binnen de grondexploitatie Leidsche Rijn;
• op het moment dat de budgetten vallend onder de robuuste ramingen minder robuust zijn wordt de inzet van deze budgetten voor Leidsche Rijn expliciet aan de raad voorgelegd: tot dat moment zijn de ramingen onderdeel van de reserve grondexploitaties gelabeld aan de grondexploitatie Leidsche Rijn.

Voor de jaarrekening 2020 bedraagt het totaal aan verwerkte robuuste ramingen volgens bovenstaande systematiek ruim 143 miljoen euro.

Daarnaast is volgens de POC-methode van het BBV in 2020 winst genomen op de volgende grondexploitatieprojecten.

Het buiten beschouwing laten van de robuuste ramingen en de winstnemingen zijn beide in bovenstaand overzicht verwerkt.

Verwachte exploitatieresultaten Leidsche Rijn, Stationsgebied en binnenstedelijke complexen
(op basis van eindwaarde)

Met het Meerjaren Perspectief Stedelijke Ontwikkeling (MPSO) 2019 is voor de grondexploitatie Leidsche Rijn door de gemeenteraad ingestemd met een looptijd van de grondexploitatie tot 2039. In het Meerjaren Perspectief Ruimte (MPR) 2021 zal deze looptijd als uitgangspunt gehandhaafd blijven. Alle overige grondexploitatieprojecten kennen een looptijd van maximaal tien jaar.

Toelichting bij totstandkoming saldi grondexploitaties
Waardering Voorzieningen
De voorzieningen zijn gebaseerd op de bepaling van de nominale waarde van de grondexploitatieprojecten met een negatief saldo.

Algemeen
Het nog te realiseren deel van de grondexploitaties wordt doorgerekend op netto contante waarde (ncw) prijspeil 2021 en toegelicht op eindwaarde. De doorrekeningen zijn gebaseerd op basis van aanwezige contractposities en indien die ontbreken op aannames. Hieronder geven wij een toelichting bij de belangrijkste kosten- en opbrengstenparameters en de hierbij gehanteerde uitgangspunten. In 2021 zijn de parameters gewijzigd ten opzichte van de vorige actualisatie, de wijzigingen worden toegelicht in het MPR 2021.

Rente
Aan de voorraad onderhanden werk wordt jaarlijks rente toegerekend. Voor 2020 bedroeg het percentage berekend volgens BBV-voorschriften 1,56%.

Indexering kosten
De indexatie van de kosten is op 2% vastgesteld. Naar verwachting kan met deze indexering de stijging van de bouwkosten voldoende worden opgevangen, dit mede vanwege huidige contractposities - aanbestedingen.

Indexering opbrengsten
Standaard is een indexatie van de opbrengsten conform de contractvoorwaarden. Daar waar geen contractpositie aanwezig is, worden de nog te realiseren opbrengsten jaarlijks geïndexeerd. Voor vrije sector woningen is de indexering onder andere vanwege Corona de komende tien jaar vastgesteld op 1%. Het kantoor- en bedrijvenprogramma, horeca en retail zijn niet geïndexeerd. De indexering van de overige opbrengsten bedraagt 1%. Na tien jaar worden opbrengsten niet meer geïndexeerd. Alleen de grondexploitatie Leidsche Rijn kent een resterende looptijd langer dan tien jaar.

Fasering woningbouw-, bedrijventerrein- en kantorenprogramma
Voor zowel de programmering van de woningbouw als voor bedrijventerrein geldt, dat op basis van marktontwikkelingen, de programmering stedelijk wordt afgestemd. Na stedelijke afstemming wordt de fasering opgenomen in de grondexploitatie. Herijking van de programmering is een jaarlijks stedelijk proces dat voorafgaand aan de actualisatie van de grondexploitatie wordt uitgevoerd.
Voor kantoorprogrammering geldt naast bovenstaand proces aanvullend nog provinciale afstemming.

Grondprijzen
In de grondexploitatie wordt de grondprijs die volgt uit een contractpositie opgenomen. Daar waar (nog) geen contractpositie aanwezig is, wordt de bandbreedte van de grondprijzenbrief 2020 aangehouden. In de afgelopen drie jaar zijn alle uitgiften minimaal binnen de bandbreedte van de grondprijzenbrief gerealiseerd.

Plan- en VAT-kosten
Per grondexploitatieproject is een raming aanwezig waarin per eventueel deelproject en per projectfase de plan- en VAT-kosten zijn begroot. De plan- en VAT-kosten zijn voor alle grondexploitatieprojecten tot einde werk begroot.

Ramingen BRM (kosten bouwrijp maken) en WRM (kosten woonrijp maken)
In de grondexploitatie worden de budgetten voor BRM en WRM conform contractpositie opgenomen. Daar waar (nog) geen contractpositie aanwezig is, wordt een realistische raming, mede gebaseerd op meest recente aanbestedingsresultaten, opgenomen.

Vennootschapsbelasting positie grondexploitatieprojecten gemeente Utrecht
Per 1 januari 2016 is de belastingplicht ingevoerd voor ondernemingen van overheden voor de vennootschapsbelasting.

Met uitoefening van het vigerende grondbeleid, beweegt de gemeente Utrecht zich zeer beperkt op een concurrerende markt. Slechts in de combinatie van een falende markt en een gemeentelijke ambitie dan wel stedelijke urgentie wordt actief grondbeleid als instrument ingezet.
Het aantal grondexploitatieprojecten neemt sinds 2012 hard af en de nog wat langer doorlopende grote gemeentelijke gebiedsontwikkelingen Leidsche Rijn en Stationsgebied zijn na correctie op gemeentelijke bijdragen verlieslatend. Daarmee is aan een eerste vereiste van ondernemerschap, namelijk winstgevendheid, al niet voldaan. Bij de actualisatie van de grondexploitatieprojecten wordt dan ook geen rekening gehouden met Vpb-druk op de grondexploitatieprojecten.

Risicomanagement en weerstandsvermogen
Conform de door de raad vastgestelde nota Risicomanagement en Weerstandsvermogen worden de risicoanalyses voor de gemeentelijke grondexploitaties twee keer per jaar geactualiseerd (bij de Jaarstukken en bij de Programmabegroting). Het weerstandsvermogen voor het opvangen van de risico’s van de grondexploitatie Stationsgebied is onderdeel van het gemeentebrede weerstandsvermogen. Voor het opvangen van de risico’s grondexploitatie Leidsche Rijn en de binnenstedelijke grondexploitaties is op basis van het actuele financiële beeld geen gemeentebreed weerstandsvermogen nodig. Deze risico’s kunnen worden opgevangen binnen de Reserve Grondexploitatie. In het MPR wordt het financiële beeld van alle grondexploitaties binnen de gemeente Utrecht toegelicht, evenals bijbehorende risico’s, scenario’s en beheersmaatregelen.

Vooruitbetalingen

Vorderingen op openbare lichamen
Dit betreft vooral met het BTW-compensatiefonds te verrekenen BTW voor een bedrag van 65,9 miljoen euro en vorderingen op de Provincie Utrecht (12,6 miljoen euro) en het Ministerie van Veiligheid en Justitie (3,1 miljoen euro).

Rekening-courant met niet-financiële instellingen
Dit betreft uitstaande gelden bij het:

• Nationaal Restauratiefonds voor  leningen voor gemeentelijke monumenten en beeldbepalende panden en particuliere woningverbetering.
• Stimuleringsfonds Volkshuisvesting voor leningen voor particuliere woningverbetering en voor duurzaamheidsleningen.

Overige vorderingen
Dit betreft het openstaande debiteurensaldo.

Zowel de stand van de bijstandsdebiteuren als de voorziening dubieuze bijstandsdebiteuren is in 2020 toegenomen.
Als gevolg van Corona is het aantal huishoudens in de bijstand gestegen, dus stijgt ook het debiteurensaldo.
Daarnaast is de gemeente Utrecht door Corona coulanter geweest in het invorderingsbeleid in vergelijking met voorgaande jaren, ook hierdoor komt het debiteurensaldo hoger uit.
Dat de voorziening harder gestegen is dan het debiteurensaldo heeft te maken met een na-ijl effect.
Een aantal jaar geleden was het aantal huishoudens in de bijstand hoger dan nu, hierdoor is de toevoeging aan de voorziening dubieuze debiteuren nu relatief hoog

Het lagere saldo op de post debiteuren is voornamelijk veroorzaakt door de afname van het bedrag aan ontvangen subsidiebeschikkingen (subsidies die nog moeten worden besteed in latere jaren) en het afboeken van één debiteur voor een bedrag van 1,8 miljoen euro.
De afname van de voorziening dubieuze overige debiteuren wordt ook voor een belangrijk deel veroorzaakt door de afboeking van deze debiteur.

Doordat bij de BGHU de automatische incasso opdrachten eind 2019 niet verwerkt konden worden en doorschoven naar begin 2020, was het saldo van de belastingdebiteuren BGHU begin 2020 hoger dan gebruikelijk. Eind 2020 is de automatische incasso volgens planning uitgevoerd en meegenomen in het debiteurensaldo per 31 december 2020. Om deze reden is het bedrag aan debiteuren aan het einde van 2020 lager dan per begin van het jaar.

Schatkistbankieren
Op grond van de Regeling Schatkistbankieren dienen decentrale overheden eventuele overtollige geldmiddelen in ’s Rijks Schatkist aan te houden, dit met uitzondering van een zeker drempelbedrag. Zoals ook uit onderstaande tabel naar voren komt bedroeg die drempel voor 2019 circa 5,7 miljoen euro. Deze drempel wordt vastgesteld aan de hand van de begrotingsomvang. Alleen indien de gemeente over meer liquide middelen beschikt dan het drempelbedrag dan dient zij in ieder geval het meerdere in de Schatkist aan te houden.

Conform voorschrift vanuit BBV zijn in onderstaande tabel posities met betrekking tot Schatkistbankieren (benutting drempelbedrag) weergegeven.

Uit deze tabel blijkt dat de gemeente Utrecht gedurende 2020 binnen haar drempelbedrag heeft geopereerd.
Als gevolg van een incidentele grote ontvangst is medio december 2020 gedurende twee dagen een bedrag van 25 miljoen euro in de Schatkist aangehouden. Per ultimo 2020 was het saldo Schatkistbankieren nihil.
De rentevergoeding over in de Schatkist geplaatste geldmiddelen is nihil. In deze regeling is wel bepaald dat een negatieve rente niet van toepassing zal zijn.

Voor nadere informatie over Schatkistbankieren zie ook Financieringsparagraaf, onderdeel Kasmanagement.

Deze worden verder niet toegelicht.