Bereikbaarheid
In 2020 hebben we op het vlak van mobiliteit belangrijke stappen gezet in het versterken van Utrecht als stad met gezond stedelijk leven voor iedereen.
Zo zijn het afgelopen jaar de fiets-/voetgangerstunnel onder de Dichtersbaan en het laatste deel van de Oosterspoorbaan in gebruik genomen en hebben we de Voorstraat en Wittevrouwenstraat heringericht. Daarnaast hebben we de deelhub Grifthoek, parkeergarage Berlijnplein en fietsenstalling op de Neude geopend en nieuwe, slimme verkeersregelingsinstallaties in gebruik genomen.
Na draagvlakmetingen is op verschillende plekken in de stad betaald parkeren ingevoerd. Voor het verbeteren van de verkeersveiligheid hebben we meerdere straten heringericht tot 30-kilometerzones en veilige oversteken aangelegd.
We hebben meer ruimte gegeven aan fietsen, lopen en openbaar vervoer omdat die ‘bewegingsvormen’ gezond en milieuvriendelijk zijn. Maar ook omdat de stad hard groeit, wat betekent dat we efficiënt met de ruimte om moeten gaan. Om die reden hebben we ook het Mobiliteitsplan 2040 en de eerste twee modules van de Parkeervisie opgeleverd, zijn we gestart met de gebiedsontwikkeling van Utrecht Zuidwest en de Zuidpoort en hebben we met het Rijk de samenwerking aan de Metropoolregio Utrecht versterkt.
Openbare ruimte en groen
We werkten in 2020 aan onze ambitie: het creëren we een leefomgeving die de gebruikers stimuleert om te sporten, te spelen en elkaar te ontmoeten in een aantrekkelijke, groene openbare ruimte.
Om de stad toe te rusten op klimaatveranderingen zijn we op volle kracht doorgegaan met het aanpassen van de openbare ruimte en ons water- en rioleringssysteem. Om de stad bereikbaar te houden hebben we (groot) onderhoud uitgevoerd aan groen, wegen, grachten, en bruggen.
We hebben een plan van aanpak gemaakt om beter inzicht te krijgen in de complexiteit, onzekerheden en samenhang van het wervengebied. In het najaar hebben we samen met drie keldereigenaren een commissie van wijzen ingesteld die zwaarwegend advies intussen heeft uitgebracht over verantwoordelijkheden, eigendomsverhoudingen en een mogelijke samenwerkingsvorm voor het herstel, beheer en onderhoud van het wervengebied. Daarnaast liggen de diverse onderzoeken naar wal- en kluismuren, straat- en werfkelders en voor het weren van te zwaar verkeer op schema.
We hebben extra ingezet op het schoonmaken en schoonhouden van de openbare ruimte. In de hele stad zijn in de zomerperiode sanitaire voorzieningen geplaatst, vooral vanwege door de drukte in parken en de openbare ruimte door de coronamaatregelen.
In het onderhoud groen was vooral de categorie ‘onkruid in het groen’ een aandachtspunt. Mede hierdoor bleven we stadsbreed dit jaar net niet binnen de norm dat niet meer dan 10% van de gemeten punten lager scoort dan het afgesproken niveau.
We hielden niet alleen de openbare ruimte schoon, maar zamelden ook 227 kilo restafval per inwoner in door het verder invoeren van 'Het Nieuwe Inzamelen' en bewustwordingscampagnes. Er zijn nieuwe maatregelen genomen om het scheiden van afval verder te stimuleren.
Tenslotte werkten we in 2020 aan het verbeteren van groene verbindingen, het bevorderen van de biodiversiteit en gaven we het bestaand groen een impuls. Utrecht werd uitgeroepen tot de meest bij-vriendelijke gemeente van Nederland.
Economie & werkgelegenheid voor iedereen
Van een situatie van hoogconjunctuur en een krappe arbeidsmarkt, kwamen we in een economie terecht die (deels) op slot ging met een grote economische krimp en laagconjunctuur tot gevolg. We hebben het aantal mensen dat hun baan verloor en/of op zoek ging naar ander werk zien toenemen. Veel bedrijven kregen ondersteuning om personeel in dienst te houden en/of vaste lasten te kunnen blijven doorbetalen. Zelfstandigen zonder personeel konden ondersteuning in levensonderhoud of een bedrijfskrediet aanvragen. Voor bedrijven die ondanks corona groeiden werd het moeilijker om financiering te vinden. Daarnaast belandden startups in problemen omdat de kosten wel doorliepen, maar financiering voor verdere ontwikkeling moeilijker werd. En het voorzieningenniveau in de stad kwam onder druk te staan, in het bijzonder in de binnenstad waar veel van de meest getroffen sectoren (zoals horeca, kleding en schoenenzaken en faciliteiten gericht op toerisme) geconcentreerd zijn.
We troffen diverse noodmaatregelen. Via gerichte maatregelen stutten we innovatief MKB, stimuleerden we digitalisering van het MKB, konden we maatwerk leven voor evenementenbranche en horeca, hebben we de werk-naar-werk programma’s met partners (verder) ontwikkeld en intensiveerden we onze ondernemersdienstverlening. Daarnaast liepen strategische projecten door: van onze visie op werklocaties tot de oprichting van de Regionale Ontwikkelmaatschappij.
Werk en Inkomen
We willen zoveel mogelijk Utrechters in staat stellen deel te nemen aan de samenleving. Wie tijdelijk niet in staat is om in het eigen levensonderhoud te voorzien, krijgt ondersteuning. De gevolgen van corona zijn terug te zien in onder meer de bijstandsontwikkeling: de instroom steeg met ruim 23% ten opzichte van 2019. Daarnaast kromp de werkgelegenheid in de sectoren horeca, detailhandel en personenvervoer. De uitstroom naar werk daalde met 10% ten opzichte van een jaar eerder.
We gingen door met de uitvoering van de actieagenda Utrechters Schuldenvrij. In het eerste kwartaal zagen we als gevolg daarvan dat we meer Utrechters met geldproblemen bereikten en konden helpen. Vanwege corona is de uitvoering van de actieagenda later in het jaar deels beperkt. Ook namen het aantal huisbezoeken voor vroegsignalering van schulden en het voeren van ‘driegesprekken’ af.
Veel energie ging naar de opstart en uitvoering van de nieuwe Tijdelijke overbruggingsregeling zelfstandig ondernemers (Tozo). Ook startten we met dienstverlening voor ondernemers op het gebied van coaching en heroriëntatie.
Onderwijs
In Utrecht staan we voor gelijke kansen voor iedereen, vooral ook in het onderwijs. Daarom hebben we geïnvesteerd in voldoende leraren voor de klas, had passend onderwijs opnieuw onze aandacht, is verder gewerkt aan een goede aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt en werkten we aan moderne en toekomstbestendige scholen. Het bereik van voorschool lag in 2020 wel lager dan in voorgaande jaren.
Er zijn diverse actieplannen tot stand gekomen en uitgevoerd. Zo is onder andere de Gelijke Kansen Alliantie-agenda tot stand gekomen, is er een nieuwe versie van de nadere regel Subsidie Onderwijs opgesteld met de partners, is het actieplan Utrecht Leert! van start gegaan, is er een nieuw programma Regionale Aanpak School Werkt opgesteld en zijn de nieuwe aanbieders van voorschoolse educatie gestart.
Ondersteuning op maat
Sinds vorig jaar kunnen kinderen, jongeren en gezinnen voor specialistische hulp terecht bij de teams in de buurt van KOOS Utrecht en Spoor030. Hiermee hebben we een grote stap gezet in de transformatie naar zorg dichtbij en op maat. De buurteams jeugd en gezin bieden gezinnen ondersteuning, indien nodig in nauwe samenwerking met andere partners in de stad. We zien dat op deze manier de samenwerking met de ouders en partners in de buurt, zoals huisartsen en scholen, is verbeterd. Ook zien we dat we dat de zorg door KOOS en Spoor030 veel samenhangender is geworden.
We hebben gewerkt aan vereenvoudiging van de jeugdbeschermingsketen en de doorontwikkeling van Samen Veilig Midden Nederland (SVMN). De aandacht ging ook uit naar het versterken van de kinderrechten en het vergroten van jeugdparticipatie. Wel is de druk op het tijdig bieden van passende jeugdhulp toegenomen als gevolg van Corona.
Ook in de Wmo is gestart met nieuwe afspraken voor de aanvullende zorg. Met de contractpartners in de aanvullende zorg en de basiszorg is verder gebouwd aan zorg en ondersteuning die zoveel mogelijk dichtbij en op maat kan worden geleverd waarbij aansluiting wordt gevonden bij de sociale basis. Het ging ook om de doorontwikkeling van onder andere de daklozenopvang, beschermd wonen, hulp bij het huishouden, basiszorg daklozen en inburgering.
De invloed van Corona maakte het belang van goed georganiseerde en toegankelijke zorg en ondersteuning extra duidelijk. De taakstelling voor het huisvesten van statushouders is in 2020 niet geheel behaald (74%).
Volksgezondheid
We werkten aan gezondheidswinst voor iedereen en aan het verkleinen van gezondheidsverschillen. We hebben stappen gezet in de uitvoering van de zeven speerpunten uit het volksgezondheidsbeleid ‘Gezondheid voor Iedereen’. Zo zijn we gestart met het rookvrij maken van meer openbare plekken waar kinderen komen, waaronder de zwembaden, en werkten we aan een gezondere leefomgeving door onder meer het hitteplan te vernieuwen. Ook zijn we de samenwerking aangegaan met de ArmoedeCoalitie en zorgpartners om het signaleren van geldzorgen in de eerstelijnszorg te vergroten. Het netwerk van het Gezondheidspact Utrecht heeft zes online dialogen gevoerd met inwoners en professionals over actuele onderwerpen en vragen, zoals vaccinatie en gezonde buurt.
De dienstverlening in de Jeugdgezondheidszorg (JGZ) is zoveel mogelijk doorgegaan met alternatieven als (beeld)bellen, filmpjes en webinars. Tijdens de lock-down heeft de JGZ de noodzakelijke vaccinaties van het Rijksvaccinatieprogramma voortgezet. Via de netwerken in de wijken hebben we moeilijk bereikbare groepen voorzien van begrijpelijke informatie over Corona en de bestrijding ervan.
Voor daklozen met Corona is een noodlocatie opgezet waar zij in isolatie konden uitzieken. De tippelzone is tijdelijk gesloten, geopend en weer gesloten; het contact met sekswerkers gericht op uitstroom is zo goed mogelijk voortgezet. In goede samenwerking met de GGDrU zijn zowel grootschalig testen (de XL-teststraat), als kleinschalig wijkgericht testen in Kanaleneiland en Overvecht opgezet. Verder zijn we gestart met een onderzoek naar de maatschappelijke impact van Corona in Utrecht.
De eerste signalen van onze mensen in de wijken en professionals duiden erop dat Corona de gezondheidsverschillen tussen de hoogste en laagste sociaaleconomische groepen vergroot. En daarmee dus ook onze opgave om deze verschillen te verkleinen.
Veiligheid
Ons doel is een veilige stad voor iedereen, een stad is waar iedereen prettig kan wonen en verblijven. Daar werken we samen met verschillende veiligheidspartners aan. Daarnaast ondersteunen en adviseren we de voorzitter van de veiligheidsregio (VRU) op het terrein van openbare orde en handhaving gedurende de coronapandemie.
We haalden de doelstelling van het Integraal Veiligheidsplan 2019 - 2022 (IVP), dat de veiligheidsdoelen en prioriteiten bevat van de gemeente, Openbaar Ministerie en Politie Midden Nederland. Het aantal misdrijven daalde met bijna 10% ten opzichte van 2019.
Utrecht groeit en dat betekent dat de complexiteit van de veiligheidsopgave(n) meegroeit. Dit wordt zichtbaar bij de aanpak van openbare ordeproblemen, overlast en ontwrichtende drugscriminaliteit, maar we zien ook zorgelijke signalen over polarisering en radicalisering. Daarnaast zien we een verschuiving van traditionele geregistreerde criminaliteit, zoals woninginbraken en autokraken, naar verborgen criminaliteit zoals cybercrime- en fraude. Ook steeg het aantal meldingen van jongeren bij de politie met 71% in 2020 ten opzichte van 2019.
Enkele opvallende cijfers en actuele ontwikkelingen in het veiligheidsbeeld 2020, die deels samenhangen met Corona:
- Er waren 450 demonstraties, tegenover 221 in 2019.
- We hebben ongeveer een kwart meer crisispiketmeldingen ontvangen (388) ten opzichte van 2019.
- De cybercrime (+ 93%) en de fraude (+ 38%) nam fors toe in vergelijking met een jaar eerder.
- De totale overlast nam 40% toe, de registratie meldingen jeugdoverlast met 71% ten opzichte van 2019.
- We zien een toenemende samenloop van GGZ-problematiek met zorgelijk gedrag of zorgelijke uitingen. In 2020 waren er 42 cases op het gebied van radicalisering en hebben we 103 zorgelijke signalen onderzocht.
- Drugscriminaliteit tast de leefbaarheid en de veiligheid in de wijken aan.
Cultuur
Als gemeente bieden we kunstenaars en culturele instellingen de middelen en ruimte om zo goed mogelijk mee te groeien met de stad. 2020 was een jaar waarin de coronacrisis met een schok de culturele sector volledig heeft ontregeld. We hebben verschillende geldstromen ingezet om de cultuursector overeind te houden. De culturele en creatieve sector wist met ongekende creativiteit en aanpassingsvermogen in te spelen op de nieuwe situatie.
We hebben in 2020 de vierjarige subsidies op basis van de cultuurnota ‘Kunst kleurt de stad’ verdeeld, waardoor de stad tien zeer uiteenlopende nieuwe culturele instellingen rijker wordt. Ook de nieuwe, tweejarige subsidieregeling voor jonge, culturele organisaties werd voor het eerst uitgevoerd. Via projectsubsidies en impulssubsidies investeerden we in de voortgang van culturele activiteiten, die veelal inspeelden op de coronacrisis. Door deze subsidiesystematiek ondersteunden we de totstandkoming van gevarieerde aanbod waarmee het culturele leven uitdagend, kritisch, vernieuwend en verbindend is.
Via verschillende projecten hebben we gezorgd voor voldoende ruimte voor ontwikkeling, waardoor Utrecht kunstenaars en culturele organisaties de ruimte biedt om zichzelf én de stad verder te ontwikkelen. Zo hebben we ervoor gezorgd dat er in de Werkspoorfabriek een aantal muziekstudio’s gerealiseerd wordt.
Ook hebben we gewerkt aan de randvoorwaarden voor een inclusieve cultuursector, die met programma’s, makers, personeel en publiek bijdraagt aan de diversiteit die onze stad kenmerkt. Samen maken, tonen en beleven staat centraal. Dit hebben we onder andere gedaan door inclusie als belangrijk criterium mee te nemen in de beoordeling van de cultuurnota-aanvragen.
Tot slot hebben we ons ingezet voor het stimuleren van creatief vermogen. We vinden dat iedereen de kans moet krijgen om zich artistiek te ontplooien en dragen zorg voor een stevige keten van cultuureducatie, amateurkunst(educatie), talentontwikkeling en professionele praktijk.
Samenleven en Sport
De wervingscampagne ‘Vrijwilligerswerk iets voor jou’ en de pandemie hebben veel nieuwe vrijwilligers opgeleverd. In de eerste golf meldden zich meer dan 1000 nieuwe vrijwilligers aan. De vrijwilligerscentrale en partners in de stad hebben hard gewerkt om al die energie vast te houden. Dat Utrecht een echte vrijwilligersstad is werd bevestigd doordat we zijn uitgeroepen tot Vrijwilligergemeente van het jaar.
Het Steunpunt Mantelzorg heeft samen met allerlei andere informele (NIZU) en formele organisaties (zoals verpleeghuizen en dagbestedingscentra) extra ingezet op persoonlijk contact. Zo is de ‘Nadere regel mantelzorgondersteuning’ vastgesteld.
Afgelopen jaar was de informele zorg belangrijker dan ooit. Er is daarom geïnvesteerd in een stevig netwerk (het NIZU) en informele zorgambassadeurs.
De (preventieve) activiteiten uit het actieplan Utrecht zijn we Samen (UzwS) zijn zoveel mogelijk uitgevoerd, onder meer via het jongeren- en meidenwerk, inspiratiebijeenkomsten, trainingen en dialogen. Ook veel initiatieven uit de Regenboogagenda zijn doorgegaan, al dan niet in aangepaste vorm.
Ondanks beperkingen werd afgelopen jaar het Buurtcentrum Hoge Weide geopend en zijn diverse buurtcentra en (jongeren)huiskamers bouwkundig vernieuwd. Er is gestart met de voorbereiding en/of uitvoering van meerdere uitbreidingsplannen voor sportaccommodaties. Alle zwembaden zijn rookvrij gemaakt en ook alle binnensportaccommodaties zijn rookvrij. Alle gymzalen en sportzalen zijn voorzien van een systeem dat de verlichting in het sportgedeelte koppelt aan de huurtijd. Hiermee wordt onnodig energieverbruik voorkomen en daalt de afschrijving aan de sportverlichting.
Op diverse sportaccommodaties voerden we groot onderhoud uit om de kwaliteit te verbeteren. Bij groot onderhoud en nieuwbouw passen we de Utrecht Standaard Toegankelijk toe om de accommodaties ook toegankelijk te maken voor mensen met een fysieke beperking.
In 2020 is de openbare ruimte meer dan ooit gebruikt om te sporten en te bewegen. De calisthenicsparkjes, trapveldjes en skatebanen werden heel intensief gebruikt, en er werd veel hardgelopen en gewielrend. Maar ook los van coronacrisis nam de animo voor sporten in de buitenruimte toe. Op een aantal plekken in de stad is daarom in samenspraak met inwoners en sportaanbieders gewerkt aan sportvoorzieningen. Dit heeft geresulteerd in vijf nieuwe sportplekken en vernieuwing van een bestaande plek.