Terugdringen achterstanden en kansrijke deelname en schoolloopbanen
In 2020 hebben we de preventieve aanpak gericht op taal en leesbevordering gecontinueerd. Hieronder vallen de Voorleesexpress, Boekstart en andere bibliotheekprojecten gericht op taalverrijking van ouders en kinderen.
Verder hebben we in 2020 een eerste stap gezet in het bieden van passende kinderopvang. Binnen de subsidieregeling Passende Kinderopvang 2020-2023 was subsidie beschikbaar voor onder meer voorschoolse educatie, extra ondersteuning van peuters en BSO plus (zie programma Ondersteuning op maat). Voorschoolse educatie is door vijf kinderopvangorganisaties uitgevoerd. Met hen is intensief gewerkt aan het opbouwen van een goede samenwerking, het doorvoeren van de wettelijke eis om 16 uur voorschool aan te bieden en het behouden van het kwaliteitsniveau. Het bereik van de voorschool lag in 2020, zoals verwacht, lager dan in voorgaande jaren. Dit is versterkt als gevolg van de coronacrisis en de noodzakelijke sluiting van de voorscholen.
In het basisonderwijs hebben scholen met de beschikbare subsidiemiddelen maatwerk per school geboden bij de inzet op het versterken van taal. Als gevolg van Corona en de druk die dit heeft gelegd op zowel scholen als het ambtelijk apparaat van de gemeente heeft het accountmanagement en de schoolbezoeken niet die voortgang en omvang gekregen als was voorgenomen. Voor de Brede School Academie is een alternatieve vorm van voortzetting gevonden in het online platform U-GO.
In 2020 is Utrecht toegetreden tot de Gelijke Kansen Alliantie. In de Gelijke Kansen Alliantie agenda van de stad werkt de gemeente samen met scholen, maatschappelijke partners en het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap aan het verbeteren van kansengelijkheid in het onderwijs met aandacht voor thuis-, school- en de leefomgeving. Vier scholen zijn in schooljaar 2020-2021 gestart met het programma Transformatieve School. Docenten en scholen leren door dit programma beter om te gaan met de botsende taal en omgangsvormen waar leerlingen mee te maken hebben vanuit huis, school en op straat.
Om de effecten van de (voor)schoolsluitingen (door de geldende corona maatregelen) zoveel als mogelijk te beperken, is er vanuit de Utrechtse Onderwijs Agenda bepaald waar extra inzet nodig was. Het Stadsnetwerk Gelijke Kansen is ontstaan om leerlingen te ondersteunen bij het thuisonderwijs, er zijn zomerscholen aangeboden voor leerlingen van de voorschoolse educatie, primair onderwijs en voortgezet onderwijs en er zijn extra middelen beschikbaar gesteld om leerlingen van devices te voorzien.
In mei 2020 is het rapport “Naar een gelijk speelveld voor ouders in het basisonderwijs?” gepresenteerd. Na het verschijnen van dit onderzoek naar de toelating op basisscholen in Utrecht, zijn de schoolbesturen en de gemeente gestart met het ontwikkelen van een plan van aanpak voor een nieuw stedelijk toelatingsbeleid. In december is een concept samenwerkingsovereenkomst opgesteld met de afspraken voor een eerlijk, open en eenvoudige toelatingsprocedure. Gelijke kansen voor alle ouders bij de aanmelding op een basisschool naar keuze is daarbij het gezamenlijke uitgangspunt. De definitieve besluitvorming over de samenwerkingsovereenkomst vindt plaats in maart 2021, het is de bedoeling om in schooljaar 2021-2022 te starten met de nieuwe procedure.
Passende plek
Samen met kinderopvangpartijen en de kernpartners is gewerkt aan passende kinderopvang waarmee kinderen in de kinderopvang met de juiste ondersteuning optimale ontwikkelkansen krijgen. Met de Voorschoolse Educatie aanbieders, de Jeugdgezondheidszorg, het Buurtteam Jeugd & Gezin en het Samenwerkingsverband Utrecht PO is gewerkt aan de ontwikkeling van de kernpartneraanpak voorschoolse educatie. Ambitie van deze aanpak is en blijft dat kinderen veilig en gezond opgroeien en de mogelijkheid krijgen zich maximaal te ontwikkelen. Een aanpak die aansluit op de kernpartneraanpak in het primair onderwijs.
De kernpartners in het primair onderwijs hebben ook in 2020 gewerkt aan (de verdere versterking) van de kernpartneraanpak. De samenwerking tussen Leerplicht, de Jeugdgezondheidszorg, het Samenwerkingsverband Utrecht PO en het Buurtteam Jeugd & Gezin maakte het mogelijk dat er snel een afwegingskader was voor de opvang van kwetsbare kinderen en jongeren tijdens de coronacrisis. Door deze samenwerking kon er direct geschakeld worden voor wie een huisbezoek nodig was, zodat snel de juiste ondersteuning geboden werd.
Talentontwikkeling en burgerschap
Net als in de voorgaande jaren hebben de elf brede scholen, waarin in totaal 36 scholen participeren en de dertien losse scholen die in aanmerking komen voor subsidie talentontwikkeling, gewerkt aan binnen- en buitenschoolse activiteiten op het gebied van sport, cultuur, techniek en media. Zowel qua aantal scholen (49) als qua aantal leerlingen (ruim 14.000) betreft dit ongeveer de helft van het totaal aantal in de stad. Door corona zijn de brede school coördinatoren genoodzaakt geweest programma’s aan te passen. Zo hebben zij bijvoorbeeld een deel van hun inzet gepleegd binnen de zomerscholen en de noodopvang.
Een brede school is een samenwerking van een of meestal meerdere scholen en kernpartners die met een gezamenlijke pedagogische visie en een activiteitenplan, invulling geven aan talentontwikkeling en ouderbetrokkenheid. De elf brede scholen beschikken over coördinatoren die gefinancierd worden met behulp van de regeling voor combinatiefuncties. Zij, en de dertien losse scholen die hiervoor in aanmerking komen op basis van de gemiddelde achterstandsscore[1] van de school, ontvangen daarnaast een subsidie voor activiteiten op het gebied van talentontwikkeling.
Vanaf 2020 zetten we twee fte’s in, in de vorm van overkoepelende coördinatie. In de indicatoren hebben we voor 2020 een totaal fte van 11,8 opgenomen. In 2019 was dit 9,8. Hiermee is deze indicator van 11,8 behaald door de inzet van 9,8 op de scholen en twee fte overkoepelend. De inzet van deze stedelijke functie (verdeeld over twee coördinatoren die daarnaast ook een brede school onder hun hoede hebben) maakt dat er onderling en met ons als gemeente gemakkelijker kan worden afgestemd. De ontwikkeling van de brede school kan hierdoor meer in samenhang plaatsvinden.
Nog steeds gebruikt ongeveer 75% van de basisscholen in Utrecht de methodiek Vreedzaam. Zowel de vreedzame school als de vreedzame wijk, met samenwerkingspartners.
Cultuureducatie
In 2020 hebben 31.696 leerlingen in het Primair Onderwijs en 7.216 leerlingen in het Voorgezet Onderwijs gebruik gemaakt van ‘Cultuur voor ieder kind’. Hiermee is 94% van de leerlingen bereikt.
Tijdens de eerste maanden van 2020 is het cultuuraanbod volgens de jaarplannen uitgevoerd. Vanaf de eerst lockdown periode is vanwege de geldende corona maatregelen aanbod op maat aangeboden. Er zijn minder musea bezocht en er is meer cultuur naar de school gehaald.
In 2020 zijn grote stappen gezet om het actieplan cultuureducatie uit te voeren. Zo is het projectplan 2021-2024 van stichting Cultuur & School goedgekeurd. Hierdoor kan het educatieve aanbod van in Utrecht gevestigde culturele instellingen en de vraag van de scholen gematcht worden met een kwalitatief hoogwaardige online/offline community. Deze digitale ontmoetingsplek voor scholen en culturele instellingen is onderdeel van het de komende jaren door te ontwikkelen onafhankelijke coördinatiepunt voor cultuureducatie in Utrecht. Eind 2020 is de website Culton overgeheveld naar Cultuur& School.
Amateurkunsteducatie
In de periode februari tot en met april 2020 is de vigerende nadere regel Amateurkunsteducatie 2019-2021 met de in dit kader 10 gesubsidieerde organisaties geëvalueerd. Op dat moment, net aan het begin van de coronavirus uitbraak, waren de organisaties positief over (de haalbaarheid van) de uitgangspunten en de uitvoering van hun activiteitenplannen. Zij lagen op koers wat betreft het door ontwikkelen van hun lesaanbod en waren op dat moment tevreden over het aantal cursisten. Op basis van de door hen in de zomer van dat jaar ingediende tussenrapportages bleek dat door corona alle organisaties, hun activiteitenplannen toch hebben moeten aanpassen en het geraamde aantal cursisten voor dat jaar niet is gehaald.
In verband hiermee zal gedurende de huidige looptijd 2019-2021 van de regeling met coulance worden omgegaan, ten aanzien van de prestaties van betrokken aanbieders. Gelet op de coronamaatregelen heeft continuïteit van het aanbod nu de prioriteit. Daarbij ondersteunen wij zo nodig aanbieders die financieel in de knel komen, via de opengestelde gemeentelijke noodsteunregeling.
Doorgaande leerlijnen en soepele overgangen
De doorgaande leerlijnen tussen basisschool en voortgezet onderwijs worden geborgd in de Utrechtse PO-VO procedure. Hierbinnen worden afspraken gemaakt tussen de schoolbesturen over de wijze van omgaan met de schooladviezen, de eindtoets en de plaatsing op het voortgezet onderwijs. Ook de jaarlijkse loting op scholen waar sprake is van over aanmelding vindt plaats in het kader van de PO-VO procedure.
Nadat eind 2019 door de stuurgroep IKC een concept visiestuk is opgeleverd is dit in 2020 bevestigd door de Utrechtse Onderwijs Agenda. Dit stuk is op 15 april 2020 ter kennisname met de raad gedeeld. In 2020 is aan deze visie verdere invulling gegeven in de vorm van een uitvoeringsplan. De verwachting is dit in het voorjaar van 2021 met de raad te delen. De stuurgroep IKC is nauw betrokken geweest bij het tot stand komen van dit stuk.
In 2020 is samen met de schoolbesturen invulling gegeven aan de ontwikkeling van 10-14 scholen als één van de middelen/vormen die kunnen bijdragen aan een betere overgang tussen het primair en voortgezet onderwijs.
Concreet zijn er afspraken gemaakt over de verdere ontwikkeling van Academie10 waarbij de leerlingen vanaf tien jaar naar het gebouw van Academie10 gaan, de vorming van een 10-14 school in samenwerking tussen Jenaplan basisschool de Zonnewereld en het Amadeuslyceum waarbij leerlingen juist twee jaar extra binnen de muren van de Zonnewereld blijven en de ontwikkeling van een zogenoemde 'Jan Ligthart-klas' binnen het aanbod op het Gregorius-college (een Jan Ligthartklas is een soort 'groep 9' waar het accent ligt op extra sociale en mentale vaardigheden van leerlingen.)
Aanpak lerarentekort
In 2020 is een vervolg gegeven aan de gezamenlijke integrale aanpak vanuit Utrecht Leert! De gemeente en de schoolbesturen werken samen en zetten de beschikbare middelen integraal in voor het gezamenlijke doel. Daartoe is het plan Utrecht Leert 2019 in 2020 verder uitgewerkt in drie deelplannen voor Primair, Voortgezet en Middelbaar beroepsonderwijs.
Het tekort aan leraren is in Utrecht het meest urgent in het primair onderwijs. Daarom lag het zwaartepunt in de uitvoering in 2020 op het begeleiden in school van starters, zij-instromers, en studenten in het primair onderwijs.
In het voorjaar van 2020 had de lobby van de G4 voor meer investeringen in de aanpak van het lerarentekort in het primair onderwijs succes. Het ministerie van OCW stelde extra middelen beschikbaar aan de schoolbesturen primair onderwijs voor de begeleiding van zij-instromers en voor intensivering van de aanpak in de grote steden.
Met het uitbreken van corona veranderde vanaf maart 2020 het aanzicht van het lerarentekort. De belangstelling voor werk in het onderwijs nam toe. De arbeidsmobiliteit in het onderwijs nam af, waardoor tekorten op dit moment minder zichtbaar zijn. Een min of meer voorspelbaar, langdurig tekort aan leraren in het onderwijs gaat nu schuil achter onvoorspelbaarheid en frequent, kortdurend en sterk fluctuerend tekort. De verwachting is dat het onderwijs bij herstel van de economie geconfronteerd zal worden met hernieuwde mobiliteit, waardoor het onderliggende lerarentekort weer in de volle omvang zichtbaar wordt.
Corona vraagt om een grote wendbaarheid van schoolbesturen en scholen. Het begeleiden van nog meer nieuw onderwijstalent in de school is vrijwel onmogelijk geworden. Leraren komen handen tekort om leerlingen digitaal en in de klas voldoende te ondersteunen. Op de lerarenopleidingen vindt al negen maanden nauwelijks onderwijs op locatie plaats. Dit zal invloed hebben op de manieren waarop opleiden in de school plaatsvindt en ook op de doorlooptijden van opleidingstrajecten.
[1] Voorheen werd de subsidie berekend op bas van het aantal gewichtenleerlingen. In 2019 is deze maatstaf door het rijk vervangen door de achterstandsscore.
Corona
De effecten van corona zijn verwerkt in de toelichting bij de prestatiedoelstelling.