1.1 Het aandeel van de meest duurzame, gezonde en ruimte-efficiënte vervoermiddelen laten toenemen

De heringerichte Voorstraat/Wittevrouwenstraat, het laatste deel Oosterspoorbaan en de fiets-/ voetgangerstunnel onder de Dichtersbaan zijn in 2020 in gebruik genomen. De herinrichting Lange Nieuwstraat/Tolsteegbarrière is bijna gereed, de herinrichting van Malieblad en bouw fiets-/voetgangerstunnel Locomotiefstraat zijn gestart. De Burgemeester Reigerstraat/Nachtegaalstraat en Westerkade/Oosterkade zijn gereed voor uitvoering. De uitvoering van de Vechtroute tussen de Rodebrug en David van Mollembrug is vertraagd door noodzakelijke werkzaamheden aan de kadewanden. Voor de Singel Noord, de alternatieve fietsroute door Rijnsweerd en de Maliebaan, hebben we verder gewerkt aan de planvorming.

Voor de snelfietsroute Amersfoort is provinciale subsidie toegekend. Voor de snelfietsroute Woerden is de samenwerkingsovereenkomst afgesloten. Voor de regionale fietsroute naar Hilversum is subsidie toegekend voor de Bastionweg. Op landelijk niveau zijn de richtlijnen voor nieuwe snelfietsbebording vastgesteld na proeven in onder andere Utrecht.
Kleine knelpunten in het fietsnetwerk en op looproutes zijn opgelost vanuit het ‘fonds kleine knelpunten’. We hebben onder andere de route langs het Nijntjepleintje voor fietsers en voetgangers comfortabeler gemaakt, de aansluiting van de Groenedijk op de Langerakbaan aangepast en de toegang van het fietspad door het Griftpark bij de Stieltjesstraat verbeterd. Op veel plekken hebben we paaltjes vervangen voor een duurzaam veilige variant.

We hebben meer ruimte voor voetgangers gecreëerd in bovengenoemde fietsprojecten. Langs het Geertebolwerk en het Willemsplantsoen is een nieuw voetpad gerealiseerd. De verbeteringen voor de voetganger aan de Nobelstraat zijn aanbesteed. Verbeteringen voor de voetganger zijn opgenomen in de plannen voor de Kanaalstraat/Damstraat, de Amsterdamsestraatweg en de Parkzone Johan Wagenaarkade. Vanwege corona hebben we het voetgangersgebied in de Binnenstad tijdelijk uitgebreid. In het Stationsgebied zijn we gestart met de plaatsing van lichtgevende wegwijzers voor voetgangers. Via de Druktemonitor hebben we een begin gemaakt met het inventariseren van aantallen voetgangers en de looprichtingen daarvan. We werken nog aan een uitbreiding van het aantal drukte sensoren in de binnenstad op strategische locaties.

Corona
De maatregelen rondom het Coronavirus hebben ook impact gehad op de uitvoering van fiets-/ voetganger projecten, alhoewel gelukkig in beperkte zin. De participatie heeft wat vertraging opgelopen doordat lang onduidelijk was hoe de (digitale) participatie doorgang kon vinden. Soms is levering van bouwmaterialen problematisch geweest, en in een aantal concrete gevallen is meer geld en tijd gaan zitten in begeleiding van verkeer tijdens werkzaamheden. Bij de Lange Nieuwstraat heeft dit bijvoorbeeld concreet geresulteerd in een latere start van het werk. Ook hebben aannemers hun werkwijze op sommige momenten aan moeten passen om hun medewerkers voldoende ruimte te geven. Cijfermatig is het effect van Corona lastig te vertalen naar een bedrag maar de langere doorlooptijd van projecten vertaalt zich door naar hogere kosten.

In verband met de te nemen maatregelen voor corona in de openbare ruimte is een coördinatieteam ingesteld. Waardoor we snel kleine fysieke maatregelen konden realiseren en bijvoorbeeld de organisatie van verkeersregelaars op drukke punten in de binnenstad.

De uitvoering van de busbaan Dichterswijk is in november 2019 gestart. De busbaan, het laatste deel van de hoogwaardig OV (HOV)-bril, is eind 2020 opengesteld. Begin 2021 leveren we het totale werk op.
Ook hebben we de looproutes naar en de toegankelijkheid van bus- en tramhaltes verbeterd, volgend uit het vervoersplan voor het Openbaar Vervoer. Dit hebben we in overleg met belanghebbenden, zoals Solgu, gedaan.
In 2020 hebben we gewerkt aan het Programma van Eisen voor de HOV-baan op de Europalaan-Noord. Daarnaast hebben we, in U Ned-verband, gewerkt aan de planvorming voor de zogenoemde no regret-maatregelen Europalaan-Zuid en de OV-verbinding tussen USP en Overvecht.
In samenwerking met de provincie zijn we gekomen tot een pakket aan maatregelen om de doorstroming van het OV op vijf deeltrajecten te verbeteren.
Naast deze infrastructurele projecten hebben we de visie op het mobiliteitssysteem van de toekomst ontwikkeld, dat nodig is om Utrecht op lange termijn gezond, aantrekkelijk en bereikbaar te houden. Dit hebben we samen met Rijk en regionale partners binnen het programma U Ned gedaan.

In het BO MIRT 2018 is afgesproken dat Rijk en regio een budget van in totaal 45 miljoen euro beschikbaar stellen voor een pakket no regret-maatregelen. In 2020 is het pakket van openbaar vervoer en fietsmaatregelen nader geconcretiseerd. In Utrecht gaat het om een HOV-baan langs de Merwedekanaalzone en een HOV-verbinding tussen Overvecht en USP. Voor beide verbindingen zijn variantenstudies uitgevoerd.
Daarnaast is een start gemaakt met de MIRT-verkenning OV en Wonen. In deze MIRT-verkenning worden een aantal oplossingsrichtingen verkend: Een versterkt station Lunetten/Koningsweg, een oost-west HOV-verbinding en een HOV-ontsluiting en gebiedsontwikkeling Nieuwegein en Utrecht Zuidwest.

In 2020 is het MIRT-onderzoek Wonen, Werken, Bereikbaarheid en Leefbaarheid in de Metropoolregio Utrecht afgerond in het ontwikkelperspectief ‘Utrecht Nabij’. Dit perspectief is leidend voor vervolgstappen in het programma U Ned. Het perspectief stelt nabijheid als leidend principe, voorziet verstedelijking op knooppunten en in 'de grote U', en een versterking van de metropolitaanse bereikbaarheid door een multimodaal mobiliteitspakket. 

Eind 2019 is de Uithoflijn in gebruik genomen als Tram 22 met een frequentie van twaalf trams per uur per richting. Deze nieuwe tramlijn kende een vliegende start met zo’n 20% meer gebruikers als buslijn 12 en kreeg gelijk al een hoge waardering van de reizigers. In de loop van het jaar 2020 is nog een aantal aanpassingen uitgevoerd in de traminfrastructuur. Vervolgens zijn aantoningsritten gereden met een hoge frequentie van zestien trams per uur per richting. In oktober 2020 is deze frequentie afdoende aangetoond en kon het project worden afgerond. 15 december 2020 hebben zowel het college van B&W als Gedeputeerde Staten het Einddossier Uithoflijn vastgesteld en het project afgesloten met een aantal overeenkomsten voor beheer, eigendom en financiële eindafrekening.

Corona

Invloed op gebruik OV
De situatie met het coronavirus heeft grote impact gehad op het openbaar vervoergebruik in 2020. Na een periode van meerdere jaren groei van het OV-gebruik was er in 2020 sprake van een daling. Door de coronamaatregelen was in maart 2020 nog 10% van het aantal instappers over van het aantal instappers in maart 2019. In de zomer van 2020 bedroeg dit ongeveer 50% ten opzichte van de zomer van 2019 en eind 2020 was dit 40% ten opzichte van een jaar eerder. Over heel 2020 is ongeveer 52% van het aantal instappers vervoerd ten opzichte van een jaar eerder. Kanttekening bij deze cijfers is dat in 2020 de tram naar Nieuwegein en IJsselstein niet (of deels) heeft gereden vanwege werkzaamheden.

Invloed op projecten
De maatregelen rondom het coronavirus hebben een zeer beperkte impact gehad op de planvoorbereiding en uitvoering van openbaar vervoer projecten. Zo gold voor de werkzaamheden aan het project Busbaan Dichterswijk/Van Zijstweg dat na een beperkte vertraging in de eerste helft van 2020, in de tweede helft van 2020 juist is versneld omdat geplande faseringen in het werk niet nodig waren door de lage verkeersintensiteiten. Hierdoor is er niet/nauwelijks sprake geweest van enige vertraging.

Voor de aanpak van de Noordelijke Randweg volgen we een tweesporenaanpak, waarin we enerzijds ingezet hebben op het verkrijgen van extra financiële middelen en anderzijds op het verkennen van alternatieve oplossingen voor het geval het benodigde extra budget niet beschikbaar komt.
Voor de Westelijke Stadsboulevard hebben we het Voorlopig Ontwerp opgesteld op basis van de uitkomsten van de studie noordwest. Voor de herinrichting van de Socrateslaan is het programma van eisen opgesteld n.a.v. het startdocument.
Voor het kruispunt Kaatstraat/Oudenoord (As Votulast) is het Programma van Eisen opgesteld waarna de Voorlopige ontwerpfase is gestart. Voor de Kanaalstraat/Damstraat is het IPVE/FO uitgewerkt tot voorlopig ontwerp.
Voor de Amsterdamsestraatweg zijn de inrichtingsprincipes vastgesteld op basis waarvan we het Programma van Eisen verder hebben gebracht.
Investeringen in het mobiliteitssysteem koppelen we waar mogelijk aan geplande herinrichtingen en onderhoud, om zo werk met werk te maken.

Het Tracébesluit voor de Ring Utrecht is in november door de Minister vastgesteld. Er was een nieuw Tracébesluit nodig, omdat het vorige Tracébesluit in 2019 vernietigd is door de Raad van State. In de Bestuursovereenkomst Ring Utrecht zijn afspraken gemaakt over bovenwettelijke maatregelen zoals de Groene Verbinding, bovenwettelijke geluidsschermen, de locatie van water-, natuur- en boscompensatie. De gemeentelijke inzet richt zich op het zo goed mogelijk behartigen van de belangen van de gemeente Utrecht. Dit krijgt beslag in verschillende overeenkomsten.

Corona
De maatregelen rondom het Coronavirus hebben een zeer beperkte impact gehad op de planvoorbereiding en uitvoering van projecten waarmee we doorgaand auto verkeer verplaatsen naar de rand van de stad. De (beperkte) vertraging betrof met name de participatie doordat lang onduidelijk was hoe de (digitale) participatie doorgang kon vinden. Ook de levering van bouwmaterialen en de planning en inzet van werkcapaciteit door de aannemer zijn bij sommige projecten (tijdelijk) problematisch geweest. Dit betrof als voorbeeld de werkzaamheden aan het voorrangsplein ’t Goylaan, waardoor de werkzaamheden later zijn gestart dan gepland. Omdat er ook een tegengesteld effect zichtbaar was door efficiënt (digitaal) te werken zien we geen duidelijk financieel effect door Corona op dit programmaonderdeel.

Het nieuwe luchtkwaliteitsbeleid en -uitvoeringsprogramma 'Utrecht kiest voor gezonde lucht' is in juli door het college en in december door de gemeenteraad vastgesteld. De milieuzone is aangepast aan de landelijke harmonisatierichtlijn. De oplaadinfrastructuur voor elektrische auto’s is in 2020 verder uitgerold: de doelstelling om in 2020 800 oplaadpalen in de openbare ruimte te hebben staan, is ruimschoots gehaald: er zijn 851 oplaadpalen per 31 december 2020.

Utrecht kiest voor gezonde lucht
Het versneld verder verbeteren van de luchtkwaliteit, op weg naar het behalen van de WHO advieswaarden, is het uitgangspunt voor ons beleid: dit doen we door voortdurend de uitstoot van vervuilende stoffen te verminderen, voor de gezondheid van inwoners én bezoekers. De coronacrisis treft de economie hard. De gezondheidsschade voor (onder andere) longpatiënten is onverminderd groot. We hebben daarom in het maatregelenpakket naar synergie en balans gezocht. Zo zijn we tot een kosteneffectief maatregelenpakket gekomen. Maatregelen die echt werken én 'waar voor hun geld bieden', maatregelen die de luchtkwaliteit in Utrecht versneld verbeteren. Vooral met de reductie van roet (EC) bereiken we gezondheidswinst. Daarom bevat het uitvoeringsprogramma ‘Utrecht kiest voor gezonde lucht’ maatregelen waarmee we onze ambities kunnen bereiken. Inzet op verschoning van het verkeer met een trapsgewijze aanscherping van de milieuzone en een sloopsubsidie, terugdringen en verschonen van houtstook met een communicatiecampagne en een subsidie, het alleen nog toestaan van mobiele (bouw)werktuigen (Fase IV en schoner), en het verplaatsen van de snorfiets naar de rijbaan op een samenhangend netwerk van wegen.

Elektrisch vervoer
We stimuleren elektrisch vervoer met name door het realiseren van openbare oplaadinfrastructuur (strategisch plan Laadinfra 2018). We hebben in 2020 in een nieuwe concessie gegund aan Engie voor de realisatie, exploitatie en beheer en onderhoud van laadpalen. Als voorbereiding op deze concessie zijn binnen de gemeente circa 2.000 locaties in de stad voor openbare oplaadinfra vastgelegd in locatieplannen, na digitale participatie van de inwoners. Een aparte concessie is uitgezet voor locaties voor snellaadvoorzieningen waar onder andere doelgroepen als taxi’s of logistiek van gebruik kunnen maken. Voor taxi’s is een snellaadvoorziening in het Stationsgebied gerealiseerd.

Corona
De coronacrisis heeft geleid tot vertraging in de besluitvorming over het maatregelenpakket luchtkwaliteit. In het pakket is gezocht naar een balans tussen de maatregelen en de draagkracht van bewoners en ondernemers.
Op gebied van elektrisch vervoer heeft de coronacrisis niet tot vertraging geleid.

Snel schakelen om bevoorrading tijdens lockdown te garanderen
Door de corona-lockdown en de grote gevolgen die dat had voor de logistieke branche, is snel en intensief geschakeld met de Commissie van advies inzake bevoorradingsaangelegenheden in Utrecht (CABU) om het primaire bevoorradingsproces in de stad te kunnen blijven garanderen. De venstertijden voor bevoorrading in de binnenstad zijn tijdelijk sterk verruimd (met name in het tweede kwartaal van het jaar). Zo konden de vervoerders en ondernemers de voertuigen (en het personeel) efficiënt en flexibel inzetten om de bevoorrading van de stad op peil te houden. Ook zijn in overleg met Centrummanagement Utrecht (CMU) in de kerstperiode tijdelijke ontheffingen verleend voor het betreden van het voetgangersgebied aan vervoerders (alleen fietskoeriers en bedrijven die ZE transporteren) om goederen op te halen bij pop-up pakket verzendpunten voor ondernemers. Dit als steun aan en ontlasting van de ondernemers en om pakketten snel(ler) bij de ontvangers te krijgen.

Uitvoering Actieplan Goederenvervoer 2015-2020
De corona-lockdown had effect op de uitvoering van een pilot met het opzetten van een White Label goederenhub door GoedopWeg. De vervoerder zou hiermee starten in het eerste kwartaal van 2020, maar moest de uitvoering van de plannen uitstellen door de 1^e lockdown. Ook een tweede opstart begin 4^e kwartaal moest al snel stilgelegd worden, doordat de 2^e lockdown inging. De pilot, die Utrecht samen met gemeente Amersfoort monitort (uitvoering is in Amersfoort), zal in 2021 hopelijk wel kunnen worden opgestart.
Onder de vlag van GoedopWeg is een uitgebreid framework bouwlogistiek opgesteld, waarin tools en knoppen zijn opgenomen die gemeente Utrecht kan hanteren om beleidsmatig en operationeel te sturen op een efficiënte en duurzame uitvoering van bouwlogistiek. Het framework vormt het fundament waarop Utrecht de aanpak op bouwlogistiek de komende jaren inricht en vormgeeft.
Samen met TNO (in het kader van het project Cilolab) onderzoekt Utrecht de bevoorrading van nieuwe binnenstedelijke woongebieden (een systeemsprong naar Stads-, Wijk- en Buurthubs). Voor Merwedekanaalzone en Beurskwartier onderzoeken we hoe dit systeem in de praktijk moet werken en voor Beurskwartier specifiek hoeveel ruimte er in het gebied gereserveerd moet worden voor bevoorrading. Dit onderzoek loopt door in 2021.
In 2020 is intensief samengewerkt en gesproken met onder andere de G40 en het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (I&W) over de Landelijke Uitvoeringsagenda Stadsdistributie, als landelijke onderlegger voor de route Zero Emissie Stadsdistributie richting 2025 (en verder). De afspraken zijn vastgelegd en Utrecht zal deze begin 2021 ondertekenen.
Op het Domplein is de camerahandhaving gestart om ervoor te zorgen dat onder andere goederenvervoerders deze route niet als sluipverkeer gebruiken en er hierdoor meer ruimte ontstaat voor fietsers en voetgangers.

Wervengebied en bescherming van het erfgoed
Er zijn diverse maatregelen voorbereid om het te zware verkeer van de werven te weren. Tellingen en onderzoeken zijn uitgevoerd in het 4^e kwartaal van 2020.

Corona
intensief geschakeld met de Commissie van advies inzake bevoorradingsaangelegenheden in Utrecht ( CABU) om het primaire bevoorradingsproces in de stad te kunnen blijven garanderen. De venstertijden voor bevoorrading in de binnenstad zijn tijdelijk sterk verruimd (met name in het tweede kwartaal van het jaar). Zo konden de vervoerders en ondernemers de voertuigen (en het personeel) efficiënt en flexibel inzetten om de bevoorrading van de stad op peil te houden. Ook zijn in overleg met Centrummanagement Utrecht (CMU) in de kerstperiode tijdelijke ontheffingen verleend voor het betreden van het voetgangersgebied aan vervoerders (alleen fietskoeriers en bedrijven die ZE transporteren) om goederen op te halen bij pop-up pakket verzendpunten voor ondernemers. Dit als steun aan en ontlasting van de ondernemers en om pakketten snel(ler) bij de ontvangers te krijgen.

Daarnaast hadden de coronamaatregelen effect op de uitvoering van een pilot met het opzetten van een White Label goederenhub door GoedopWeg. De vervoerder zou hiermee starten in het eerste kwartaal van 2020, maar moest de uitvoering van de plannen uitstellen door de 1 ^e lockdown. Ook een tweede opstart begin 4 ^e kwartaal moest al snel stilgelegd worden, doordat de 2 ^e lockdown inging. De pilot, die Utrecht samen met gemeente Amersfoort monitort (uitvoering is in Amersfoort), zal in 2021 hopelijk wel kunnen worden opgestart.