Openbare Orde en Crisis Management
Binnen het thema crisisbeheersing richten we ons op het voorkomen en bestrijden van crises. De toename van het aantal grootschalige incidenten vraagt het uiterste van de gemeentelijke crisisorganisatie. Denk hierbij aan een toename van het aantal Staven Grootschalig en Bijzonder Optreden (SGBO’s), demonstraties, rellen en de langdurige inzet tijdens de coronacrisis.
In 2020 hebben drie zogenaamde GRIP-incidenten plaatsgevonden in Utrecht. Dit zijn incidenten waarbij gecoördineerde inzet van hulpdiensten en de gemeente nodig is. In 2020 ging het specifiek om de coronauitbraak, een brand in een zorgcentrum en een gaslek in de binnenstad. Enkele hoogtepunten van 2020:
- Vanaf het begin van 2020 zijn een groot aantal medewerkers van de gemeente Utrecht zowel binnen de eigen crisisorganisatie als in de regionale crisisorganisaties van de VRU en de GGDrU actief om de crisis en de gevolgen daarvan te helpen bestrijden. We hebben, ondanks deze crisis, in 2020 geïnvesteerd in het verstevigen van onze crisisorganisatie en waar mogelijk onze crisisfunctionarissen getraind en geoefend. Dit jaar is ook geoefend op de gevolgbestrijding tijdens cyberincidenten. Daarnaast is ingezet op het verstevigen van de samenwerking met onze publieke en private crisispartners.
- Er is sprake van een groeiende openbare orde problematiek. Het aantal demonstraties neemt fors toe (450 demonstraties in 2020 ten opzichte van 221 in 2019), er hebben rellen plaatsgevonden in augustus 2020 en we zien een toename in het aantal antioverheidssentimenten. Daarnaast hebben we in 2021 circa 25% meer piketmeldingen ontvangen (388) ten opzichte van 2019. Circa 12% van het totaal aantal meldingen in 2020 houdt direct verband met de coronacrisis.
Als gevolg van de coronacrisis en de beperkende maatregelen zijn enkele activiteiten vertraagd zoals opleidingen, trainingen en oefeningen. Na de zomer zijn deze activiteiten deels fysiek en deels digitaal weer opgestart. Ook andere activiteiten hebben we slechts ten dele kunnen uitvoeren. Zo is begin 2020 gestart met het project dat als doel heeft de lessen uit het schietincident op het 24 Oktoberplein te realiseren.
Polarisatie en radicalisering
We hebben de afgelopen periode diverse ontwikkelingen gezien op het gebied van polarisatie en radicalisering. Denk aan de recente aanslagen in Frankrijk, uit de hand lopende anti-overheidsprotesten en de bestorming van het Capitool in de Verenigde Staten.
- We zien in Utrecht een toenemende samenloop van GGZ-problematiek met zorgelijk gedrag of zorgelijke uitspraken. In 2020 waren er 42 cases op het gebied van radicalisering en hebben we 103 zorgelijke signalen onderzocht. Daarbij zien we wel een toename van het aantal signalen in de tweede helft van 2020 (67) ten opzichte van de eerste helft van 2020 (36) en de tweede helft van 2019 (40). Deze toename in combinatie met de sterke anti-overheidssentimenten en de samenloop met de GGZ-problematiek zorgt voor complexere vormen van radicalisering. We hebben te maken met activisme dat snel kan omslaan naar het extremistische. De duiding en een persoonsgerichte aanpak is daarmee lastiger en tijdsintensiever geworden. Onder de naam ‘Utrecht zijn we samen’ (UZWS) werken we aan het voorkomen en bestrijden van polarisatie en radicalisering in de Utrechtse samenleving. Utrecht is op veel punten een diverse stad waar ruimte is voor iedereen. Niettemin moeten we alert zijn op vormen van polarisatie tussen groepen zoals we die ook op nationaal en internationaal niveau zien. Diverse vormen van radicalisering kunnen een bedreiging vormen voor de vreedzame samenleving in Utrecht.
- In Utrecht is de aanpak gericht op het tegengaan van alle vormen van extremisme. We zijn alert op ontwikkelingen op (inter)nationaal niveau die van invloed kunnen zijn op radicalisering in onze stad. We zijn alert op verschillende vormen van polarisatie, hetgeen dat kan leiden tot radicalisering en extremisme. We proberen problematisch gedrag in een zo vroeg mogelijk stadium te voorkomen via een driesporenbeleid waarbij interactie en dialoog, aanspreken en confronteren en verstoren en handhaven centraal staan. Om dit te kunnen vormgeven hebben we in 2020 nauw samengewerkt met onder andere jongerenwerk, sociale makel-organisaties en scholen.
Wijkveiligheid
De sociale veiligheid in de wijken stond in 2020 en ook nu in 2021 onder druk. We hebben daarom in álle wijken ingezet op gerichte en specifieke lokale veiligheidsproblematiek met buurt- of themagerichte aanpakken. Doel is ervoor te zorgen dat mensen in de wijken veilig kunnen wonen, zich veilig kunnen bewegen en zich veilig voelen.
- Daarbij (opnieuw) de kanttekening dat we het afgelopen jaar door Corona en de daaraan verbonden maatregelen nauwelijks fysiek in de wijk aanwezig konden zijn en de fysieke contactmomenten geminimaliseerd zijn.
- Daarnaast hebben we vrijwel geen (bewoners)bijeenkomsten kunnen organiseren. Hetgeen een grote impact heeft op het integrale werken.
- In 2020 zijn we, waar mogelijk, afgegaan op meldingen en signalen die we ontvangen via onder andere veiligheidsnetwerken en van bewoners. Een meer reactieve en repressieve aanpak. We zien met name een toename in het aantal overlastmeldingen op het gebied van jeugdoverlast en overlast door kwetsbare personen.
- Daarnaast hebben we in verschillende wijken stadsmakers ingezet. Een voorbeeld is de e wijk Zuidwest waar actief is ingezet op het vergroten van de ouderbetrokkenheid en een bijeenkomst is georganiseerd voor jongeren in de wijk na de ongeregeldheden in augustus. In de wijk Oost hebben we stevig ingezet op preventieve acties op het gebied van woninginbraak. In Utrecht Zuid is in 2020 extra aandacht besteed aan het verbeteren van de sociale cohesie in Rietveldbuurt door middel van een buurtpact en het terugdringen van de georganiseerde en criminaliteit. Dit laatste in het kader van de Aanpak Zuid.
Geregistreerde criminaliteit
Het hoofddoel van het Utrechtse veiligheidsbeleid -het niveau van veiligheid tenminste vasthouden op dat van 2018- geldt ook voor de geregistreerde criminaliteit. Onder geregistreerde criminaliteit scharen wij de High Impact Crimes (HIC: woninginbraken, straatroof, overvallen en geweld) en veelvoorkomende criminaliteit zoals autokraak en fietsdiefstal. De bestaande, integrale aanpakken gericht op dader, slachtoffer en preventie hebben we voortgezet. Daar waar nodig, zijn aanpassingen gedaan, om de aanpak te actualiseren of te anticiperen op nieuwe ontwikkelingen of op uitdagingen die vanwege de coronamaatregelen ontstonden. Enkele voorbeelden:
- In de zomermaanden en tijdens de donkere dagen zijn er zowel online als offline voorlichtingscampagnes geweest om bewoners en ondernemers te attenderen op de kans op woninginbraken en overvallen en hen handelingsperspectief te bieden.
- Er is een nieuwe campagne ontwikkeld om de noodzaak onder de aandacht te brengen om geen waardevolle bezittingen, zoals laptops, telefoons en tassen in de auto achter te laten. Het aantal autokraken gericht op deze buit nam dit jaar toe.
- Ook in 2020 hebben huizenbezitters gebruik kunnen maken van een subsidie om hun woning beter te beveiligen tegen inbraken. Ruim 150 woningen zijn dit jaar met een subsidie aangepast volgens het Politiekeurmerk Veilig Wonen.
- Voor de aanpak van fietsdiefstal is de gemeente Utrecht aangesloten bij de landelijk opererende Stichting Aanpak Fiets- en E-bikediefstal (SAFE). Dit is een publiek-private samenwerking, waarbij ook verzekeraars en grote fietsfabrikanten zijn aangesloten. Binnen SAFE worden de krachten gebundeld om instrumenten te ontwikkelen gericht op preventie en opsporing van diefstal.
- Om de afzetmarkt van gestolen goederen te beperken wordt er al jaren in Utrecht actief gecontroleerd op de inkoopregistratieplicht die handelaren in tweedehands goederen hebben. Boa’s van de gemeente voeren zowel digitale als fysieke controles uit bij handelaren in meerdere branches, te weten rijwielhandelaren, juweliers en elektronica. In 2020 is ook gestart met de autobranche.
De diverse integrale aanpakken hebben tot enkele in het oog springende resultaten geleid:
- De woninginbraken (10%), straatroven (25%) en geweldsdelicten (6%) zijn gedaald ten opzichte van 2019.
- Het aantal overvallen in 2020 (21) is nagenoeg gelijk gebleven t.o.v. 2019 (20). De overvallen vinden verspreid over de hele stad plaats en in diverse branches.
- De autokraken zijn aanzienlijk afgenomen ten opzichte van 2019 (27%).
- Het aantal fietsdiefstallen is ten opzichte van 2019 afgenomen met 11%.
Binnen de huidige aanpakken wordt maatwerk geleverd op wijk- en buurtniveau; kijkend naar de situatie op lokaal niveau wordt de aanpak bepaald en vormgegeven.