1.1 Vergroten van gezondheidswinst zodat het mogelijk is dat iedereen in Utrecht gezond kan leven

In 2020 heeft de Jeugdgezondheidszorg (JGZ) zich voor de jonge kinderen (-9 maanden – 4 jaar) gericht op de meest noodzakelijke screeningen, vaccinaties en het zicht houden op het welbevinden van gezinnen. De JGZ heeft in 2020 121.000 contactmomenten gehad. Voor kwetsbaren, waaronder nieuwkomers, is de JGZ zorg bijna volledig uitgevoerd. Voor schoolgaande kinderen is in nauwe samenwerking met de kernpartners (buurtteams, leerplicht, samenwerkingsverbanden onderwijs) vooral gezorgd voor het in beeld houden en ondersteunen van risicogroepen: kinderen, jongeren en gezinnen die (extra) problemen ondervinden. Extra consulten op indicatie vonden zo veel als mogelijk doorgang. Door deze prioritering is helaas een achterstand ontstaan in de reguliere contactmomenten. Wat daaraan bijdroeg is dat ook de JGZ te maken had met een hogere uitval van personeel door vermoedens van Corona en het testen van medewerkers. Ook zijn medewerkers van de JGZ ingezet bij de GGDrU. Er is hard gewerkt om deze achterstanden weg te werken. Eind 2020 was er alleen nog een kleine achterstand bij de tweejarigen. Het effect van de uitbraak van Corona op de deelname van zuigelingen aan het Rijksvaccinatieprogramma is beperkt gebleven. Op dit moment is het nog te vroeg om iets te kunnen zeggen over de deelname in andere leeftijdsgroepen, zoals voor de meningokokkenvaccinatie voor 14-jarigen. Met deze brief is de raad geïnformeerd over de belangrijkste ontwikkelingen van de Utrechtse vaccinatiegraad, de vaccinatiealliantie en de inzet van de JGZ om de vaccinatiegraad op peil te houden en te verhogen.

De werkzaamheden zijn soms in aangepaste vorm doorgegaan. (Beeld)bellen bleek een alternatief voor contact met ouders en kinderen. Via webinars en andere digitale ontmoetingsbijeenkomsten hebben we veel ouders en professionals kunnen bereiken. Op de website www.jeugdengezinutrecht.nl is informatie toegevoegd over het coronavirus, bijvoorbeeld over afspraken bij de JGZ, vaccinaties en tips hoe om te gaan met de nieuwe situatie.

De ouderbabygroepen konden fysiek veelal niet doorgaan dit jaar. Wel is op verschillende manieren contact gehouden met de moeders, bijvoorbeeld door persoonlijk contact via telefoon of Whatsapp of door de moeders muzikale en creatieve filmpjes te sturen.

Het Ouderportaal , een digitaal hulpmiddel om met ouders in contact te blijven, is in 2020 verder uitgebreid voor alle kinderen in de leeftijd van 0-4 jaar. Het gemiddelde cijfer dat ouders van kinderen aan de JGZ hebben gegeven in 2020 is een 8,2 (2018 en 2019 was het een 8,1). Nieuw is dat dit jaar ook een peiling is gehouden onder Speciaal onderwijs (SO), inclusief de nieuwe SO cijfers is het gemiddelde cijfer een 8,3. Zwangere vrouwen die voor het kennismakingsconsult, gestart in 2020, komen geven de JGZ gemiddeld een 8,6.

We slagen er in Utrecht nog redelijk goed in om nieuw personeel te werven voor de ontstane vacatures. Er is veel doorstroom vanwege de opleiding van jeugdartsen én de ruime keuzemogelijkheden voor zorgprofessionals, dus het blijft een continu punt van aandacht.

Toezien op veilige en gezonde kinderopvang is een tweede kerntaak. De Inspectie Kinderopvang toetst de kwaliteit van kinderopvanglocaties en gastouderopvang aan de kwaliteitseisen uit de Wet Kinderopvang. Hiermee dragen wij bij aan goede en verantwoorde kinderopvang in Utrecht en het gezond en veilig opgroeien van de kinderen in de stad.

In verband met Corona zijn er in 2020 vier fasen (landelijk) te onderscheiden in het toezicht en in de handhaving. Voor elke fase golden aangepaste werkwijzen. De Inspectie Kinderopvang is zeer actief geweest in het in elke fase snel en kwalitatief goed vertalen van de meest actuele landelijke richtlijnen en adviezen van GGD GHOR en VNG, die waren afgestemd met het Ministerie van SZW. De Inspectie heeft haar werkwijze in elke fase snel aangepast, daarbij voortdurend de veiligheid van de kinderen in Utrecht in het oog houdend. Er is geïnspecteerd met prioritering en met aangepast en ingekort onderzoek. Waar nodig heeft de Inspectie Kinderopvang de noodopvang (op 200 locaties) in de kinderopvang in Utrecht gecoördineerd voor kinderen van ouders in cruciale beroepen én voor kwetsbare kinderen. Verder is er extra veel geïnvesteerd in het contact met de ondernemers in de kinderopvang, dit is door een groot deel van hen zeer gewaardeerd. Ons doel was om in ieder geval te voldoen aan de minimale landelijke eisen op het vlak van toezicht en handhaving voor 2020 en zo de A-status te behouden voor Utrecht.

Onderzoek voeding en gedrag
Naast de wettelijke inspectie is een verkennend onderzoek uitgevoerd onder 38 kinderdagverblijven over voeding en bewegen. Dit krijgt in 2021 een verdiepend vervolg ter inspiratie voor het werkveld. Twee resultaten van deze verkenning staan hieronder:

Met de Volksgezondheidsmonitor Utrecht vervullen we onze wettelijke taak om de gezondheid van Utrechters in beeld te brengen. De resultaten stellen we beschikbaar aan de stad via de VMU-website. Er is verder gewerkt aan de voorbereidingen voor een gemeente breed platform om kennis en data beschikbaar te stellen aan de stad.

Gezien de grote impact van Corona is in 2020 geïnvesteerd in informatieverstrekking en dataverzameling rondom de pandemie en de ervaren gevolgen hiervan. Beschikbare informatie over (de impact van) Corona in Utrecht is samengebracht op de VMU-website. Daarnaast is in de dataverzameling van de Gezondheidspeiling van het najaar 2020 extra aandacht voor de ervaren gevolgen van de coronacrisis geweest. Deze peiling wordt landelijk uitgevoerd in samenwerking met het RIVM, CBS en de GGD-en. Met een brede groep van ervaringsdeskundigen, professionals en onderzoekers is in de regio Utrecht een onderzoek gestart naar de impact van Corona op kwetsbare doelgroepen. Tot slot is gewerkt aan de VMU-special over gezondheidsverschillen. Deze is vertraagd en verschijnt in het voorjaar van 2021. De special heeft aandacht voor ontwikkelingen tijdens Corona op basis van wetenschappelijke literatuur.

De resultaten van de Jeugdmonitor over de gezondheid van kinderen van groep 7 en 8 en van de Gezondheidsmonitor Jeugd over jongeren van klas 2 en 4 zijn in 2020 gepubliceerd. In samenwerking met HKU studenten zijn de voorbereidingen getroffen voor het maken van filmpjes voor jongeren over de gezondheid van Utrechtse jongeren. Op de VMU-website is extra aandacht voor de ervaringen van Utrechtse ouders met het ouderschap en zijn de wijkgezondheidsprofielen 2020 gepubliceerd. Al deze publicaties zijn gebaseerd op gegevens verzameld voor de uitbraak van de coronacrisis.

In 2020 is het gecombineerde gezondheidsmodel dat de basis is van het Utrechts Gezondheidsprofiel (UGP) doorontwikkeld op basis van een theoretisch gezondheidsmodel van de WHO. We hebben een stakeholdersbijeenkomst gehouden met partners uit zorg en welzijn over de ingrediënten voor het Utrechts Gezondheidsprofiel (UGP) 2022. De pilot met de persoonlijke gezondheidscheck –een digitale tool voor preventie- is vertraagd. Er zijn afspraken met professionals uit Leidsche Rijn om deze pilot begin 2021 uit te voeren. Tot slot is in samenwerking met het Panel Meetellen in Utrecht onderzoek gepubliceerd over de ervaringen van Utrechters in een kwetsbare situatie met een uitkering en het zetten van een volgende stap richting participatie en betaald werk.

In 2020 hebben we veel aandacht gehad voor het beschikbaar, toegankelijk en bereikbaar houden van de zorg voor de meest kwetsbare Utrechters. Door deze zorg en ondersteuning kunnen we hen een menswaardig bestaan bieden in de stad en houden we de stad veilig en leefbaar.

Sociaal-medische spreekuren daklozen
In 2020 bleven onze verpleegkundigen medische spreekuren voor dak- en thuislozen uitvoeren in ‘Herstart’, de inloop voor deze doelgroep. In de periode van maart tot en met juni is het aantal spreekuren uitgebreid van drie naar vijf per week om met Corona besmette dakloze personen zo veel mogelijk vroegtijdig te signaleren. Het aantal nieuwe patiënten (199) bleef ten opzichte van 2019 iets achter (218). De afname van het aantal contacten (1166 contacten met 309 verschillende patiënten in 2020, 1406 contacten met 334 verschillende patiënten in 2019) is naar alle waarschijnlijkheid veroorzaakt door de coronapandemie. Hierdoor werden minder bezoekers toegelaten in de opvang om voldoende afstand van elkaar te kunnen houden. Daar waar mogelijk leiden we patiënten terug naar de reguliere medische zorg.
We continueerden onze deelname aan het stadsteam Herstel, waar extra aandacht was voor de zorg aan onverzekerden. Tijdens onze outreachwerkzaamheden in de wijk richtten we ons op het bereik van de sociaal medische zorg voor kwetsbare mensen die geen contact (meer willen) hebben met zorg en hulpverlening. Mensen informeren over Corona en terugleiden naar zorg had onze extra aandacht.

Noodlocatie opvang dakloze personen met Corona
In maart 2020 hebben we aan de Maliebaan een noodlocatie voor de opvang van daklozen met Corona opgezet waar zij in isolatie kunnen uitzieken. Deze noodlocatie is in de zomerperiode tijdelijk voortgezet op een locatie van Altrecht in Zeist en sinds oktober gevestigd aan de Koploperstraat. Aan de Maliebaan zijn 9 daklozen opgevangen, in Zeist geen en op de Koploperstraat zijn 21 personen opgevangen.

Er is in 2020 regelmatig overleg en afstemming geweest met het netwerk maatschappelijke opvang en de GGDrU over de informatievoorziening aan, de aanpak van en de medisch-inhoudelijke zorg voor mogelijk met Corona besmette dakloze personen. Zo kon een uitbraak in de nachtopvang in het najaar door adequaat gezamenlijk optreden snel uitgedoofd worden.

Koudweerregeling (KWR)
In overleg met de G4 en de lokale instellingen is de KWR in de periode 2019-2020 9 keer afgeroepen. Ruim 150 verschillende personen werden buiten de reguliere groep (rechthebbenden) opgevangen.

Woonhygiëneproblematiek (WHP)
In 2020 zijn er (net als in 2019) 75 meldingen voor de ondersteuning van inwoners in overvolle of sterk vervuilde huishoudens gedaan. Tijdens de eerste lockdown was het aantal meldingen uit de keten zeer laag en hebben geen huisbezoeken plaatsgevonden om het besmettingsrisico naar de cliënten toe te vermijden. Wel zijn inventarisatie, ondersteuning en advisering aan professionals waar mogelijk op afstand gedaan. Na 1 juni begonnen de meldingen weer toe te nemen en zijn de werkzaamheden op reguliere wijze hervat.

Signaleren en aanjagen in complexe problematiek
Om casus overstijgende knelpunten in de zorg van kwetsbare doelgroepen aan te pakken, werken we permanent aan verbetering van werkprocessen en beleid. We hebben onze gezamenlijke opgaven voor 2020 aangescherpt en twee extra veldwerkers aangesteld om daklozen met een grote zorgvraag naar de juiste zorg toe te leiden. In navolging van de discussie over prikkelarm wonen voor mensen die buiten alle bestaande zorgkaders vallen, veel overlast veroorzaken en waarvoor geen structurele oplossingen zijn, is er in 2020 een kosten-baten onderzoek gedaan. In het eerste kwartaal van 2021 zullen de resultaten hiervan aan de raad gepresenteerd worden. De aanpak ‘voorkomen van terugval in dakloosheid’ heeft door Corona enige vertraging opgelopen.

Vergunninghouders tippelzone
In lijn met de afspraken in het coalitieakkoord boden wij voor sekswerkers van de tippelzone ondersteuning en uitstaptrajecten aan via ‘De Participatieformule’ en via de bestaande hulpverlening Belle (De Tussenvoorziening). Centraal staat het maken en uitvoeren van een toekomstplan. Voor sekswerkers in een kwetsbare situatie is extra bemoeizorg ingezet, om hen te motiveren voor bijvoorbeeld een afkicktraject. Dit alles als voorbereiding op de sluiting van de tippelzone op 1 juli 2021. De zone was van 16 maart tot 27 juli gesloten in verband met coronamaatregelen. Sekswerkers die niet in aanmerking kwamen voor voorliggende financiële voorzieningen konden een beroep doen op de zogenaamde Vangnetregeling zodat zij in de eerste levensbehoeften konden voorzien. Vijf sekswerkers hebben hiervan gebruik gemaakt. Sinds 14 december is de tippelzone wederom gesloten door coronamaatregelen en is de vangnetregeling weer van kracht.

Verslavingszorg
In 2020 is aan 44 verslaafden de behandeling met heroïne onder medisch toezicht aangeboden. Deze behandeling mag de gemeente in opdracht van VWS bieden conform de landelijke richtlijn en onder toezicht van de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd. De behandeling is het hele jaar gecontinueerd, zij het met aanpassingen in verstrekkingsmomenten vanwege de coronamaatregelen.
De nieuwe aanbieder voor dagopvang De Stek is in 2020 gestart. Door coronamaatregelen konden innovaties, gericht op verbetering van de ‘harm reduction aanpak’, activering en versterking van de ketensamenwerking, ten dele ingezet worden.
In 2020 is de drugstestservice 88 keer open geweest. Dit is 15 keer minder dan vooraf beoogd. Dit kwam door de verplichte sluiting tijdens de eerste lockdown. Het eerste kwartaal was desondanks het drukste kwartaal ooit, zowel in Utrecht als in de rest van het land. Aan het einde van het eerste kwartaal moesten de drugstestcentra dicht voor 5 weken. Halverwege april zijn ze weer opgestart met 1 dienst per week. Eind mei werd dit opgeschaald naar twee diensten per week. In totaal hebben 795 mensen de testservice bezocht.
In het begin van de eerste lockdown werden klassieke stimulantie (speed, xtc) minder vaak aangeboden bij de testservice. Daarvoor in de plaats kwam wat vaker psychedelica. Inmiddels is xtc weer het meest aangeboden middel, speed blijft nog wel achter. 
Unity heeft een folder ontwikkeld over druggebruik in coronatijd. Deze wordt bij de testservice actief aangeboden. Dit naar aanleiding van vragen over bijvoorbeeld de invloed van druggebruik op de weerstand.

Regionale toegang voor maatschappelijke opvang (MO) en beschermd wonen (BW) / bindingscommissie
In 2020 zijn 198 aanmeldingen in behandeling genomen voor Beschermd wonen; 181 voor Zorg in Natura en 17 voor een Persoonsgebonden budget (PGB). De regionale toegang MO/BW toetst of iemand in aanmerking komt voor beschermd wonen of 24-uursopvang. Utrecht is centrumgemeente en werkt voor de U-16 gemeentes. Naast indicatiestelling adviseert de regionale toegang over complexe casuïstiek voor continuïteit van zorg. En draagt bij aan de ontwikkeling van het in 2020 opgestarte project Living Lab en de decentralisatie van maatschappelijke opvang en beschermd wonen. De bindingscommissie toetst op de kansrijkheid van herstel in de regio Utrecht volgens de afspraken ‘landelijke toegankelijkheid maatschappelijke opvang en beschermd wonen’.