1.1 Vergroten van gezondheidswinst zodat het mogelijk is dat iedereen in Utrecht gezond kan leven

1.1 Een gezonde start voor alle kinderen in Utrecht
We werken in Utrecht nauw samen in de wijk, stad en regio met partijen die een onmisbare rol spelen in de eerste 1000 dagen en bij een kansrijke start, zoals de verloskundigen en de kraamzorg. Ook ondersteunen we goede samenwerking tussen deze professionals en het sociaal domein, zoals de buurtteams. Bij (aanstaande) gezinnen in kwetsbare omstandigheden zorgen we voor vroege(re) signalering en goede ondersteuning voor kind en gezin, zoals VoorZorg. En we hebben oog voor onderliggende problemen, zoals armoede, huisvesting en een klein netwerk bij zwangeren en jonge ouders. Een voorbeeld:
‘Om het bereik van de U-pas bij ouders in kwetsbare situaties te vergroten is er in samenwerking met Organisatieonderdeel Werk & Inkomen gekeken hoe het aanbod nog beter kan aansluiten. Meer dan 25 ouders met kinderen tussen de 0-3 jaar zijn bevraagd.’
 
De brede coalitie van Kansrijke Start heeft een gezamenlijke agenda opgesteld met een zestal actielijnen waaraan gewerkt wordt. Voorbeeld hiervan is het versterken van het netwerk van aanstaande ouders met moeder-kind groepen of ma’maatjes van Al Amal die opvoedthema’s met ouders bespreken. De factsheet is ook voorzien van mooie voorbeelden zoals het kennismakingsconsult voor zwangeren van de Jeugdgezondheidszorg en vragen die professionals inspireren om zelf ook aan de slag te gaan met kansrijke start. Een ander voorbeeld hoe gewerkt wordt aan een kansrijke start is de themabijeenkomst voor professionals van Tessa Rosenboom over kansrijke start die door meer dan 100 deelnemers gevolgd werd.
Het programma Nu Niet Zwanger startte in Utrecht. Van acht verschillende hulpverleningsorganisaties hebben zich 13 aandachtsfunctionarissen Nu Niet Zwanger gemeld die in de eigen organisatie hiermee aan de slag gaan. Ook zijn samenwerkingsafspraken gemaakt met apothekers, huisartsen, verloskundigen en de drie Utrechtse ziekenhuizen om ervoor te zorgen dat de eventuele uitvoering van anticonceptie zo laagdrempelig mogelijk kan verlopen. In de korte looptijd, vanaf juni, zijn al vijf casussen toegeleid naar het programma.
De samenwerking op wijkniveau rondom Kansrijke start wordt ondersteund en geïntensiveerd. Dit heeft geresulteerd in de start van kansrijk Lombok en het MDO geboortezorg in Overvecht waarmee er nu in Oost, Overvecht en Lombok actieve wijknetwerken rondom dit thema zijn.

1.2 Alle kinderen doen mee
Ook tijdens de coronacrisis is doorgegaan met het indiceren en toeleiden van kinderen naar de voorschoolse educatie (VE) (zie ook verantwoording Onderwijs over VE). Afgelopen jaar is de samenwerking tussen JGZ, Buurtteam en kinderopvang geïntensiveerd. Door deze samenwerking zijn VE-kinderen goed in beeld en kan vroegtijdig extra ondersteuning geboden worden wanneer nodig. Ten behoeve van kinderen die naast het taalaanbod nog iets extra’s nodig hebben is in 2020 een kernpartneraanpak voorbereid, naar voorbeeld van het Primair en Voortgezet Onderwijs. De JGZ is hier partner in. De aanpak start in 2021.
In 2020 hebben we veel aandacht gehad voor het belang van een taalrijke thuisomgeving voor kinderen tot 2,5 jaar. In het Taalaanloop traject, dat in 2020 van start ging, werken de JGZ en Taal doet Meer samen in ouder-kind groepen en taalthuisbezoeken waarin ouders en kinderen bezig zijn met taal.
De jeugdartsen en -verpleegkundigen adviseerden school en ouders over de mogelijkheden om bij school(ziekte)verzuim weer sneller naar school te gaan.
Vanuit Utrecht Zijn We Samen zijn oudertrainingen ontwikkeld samen met partners in de stad en experts op het thema ‘weerbaar opvoeden en het vroegtijdig signaleren van radicalisering’. Doel is om ouders (en andere pedagogische werkers in de wijk) toe te rusten met kennis en vaardigheden over wat te doen bij radicalisering en polarisatie. De vijf betrokken partijen (Al Amal, Dock, JOU, U Centraal en Buurtteam) hebben een trainerspool gevormd en getraind. Hierdoor is de kennis geborgd en stevig verankerd bij de Utrechtse samenwerkingspartners.

1.3 Aandacht voor ouderschap
In 2020 is er veel aandacht besteed aan het ondersteunen van het ouderschap van Utrechtse ouders. In zowel de consulten van JGZ als in de collectieve aanpak. 2020 stond in het teken van de eerste activiteiten van collectieve aanpak en vanaf maart het opnieuw uitvinden in coronatijd. Eén van de oplossingen was het organiseren van webinars in plaats van live bijeenkomsten. In coronatijd zijn door de JGZ en Lokalis 13 webinars georganiseerd voor ouders over uiteenlopende onderwerpen. Van mediaopvoeding tot slapen en van het puberbrein tot jonge mantelzorgers. Ook is een webinar georganiseerd voor alle aanstaande en kersverse Utrechtse vaders over betrokken vaderschap. Er waren meer dan 100 deelnemers en na afloop is een actieve vader appgroep ontstaan. Daarnaast is er in samenwerking met de Al Hambra school een livestream georganiseerd voor ouders met angst voor Corona. In de webinars was veel aandacht voor het uitwisselen van ervaringen en het stellen van vragen door de ouders. Mooie bijkomstigheid van online werken is het laagdrempelige karakter en het grote bereik. Tot slot is in 2020 veel geïnvesteerd in het delen van het gedachtegoed van de Collectieve Aanpak met andere partijen in de wijk en in de verbinding tussen collega’s en ouders in de wijken.

Ook in 2020 hebben we alle (aanstaande) ouders een gratis account aan van ouderschapscursus Ouders Inc aangeboden. Lopend onderzoek van de oudercursus laat zien dat ouders minder conflict en meer tevredenheid in hun relaties ervaren. De in oktober geplande stedelijke bijeenkomst voor ouders en (zorg) professionals die zich bezighouden met aanstaand ouderschap en met scheidingen in Utrecht, is vanwege Corona uitgesteld.  

1.4 Aandacht voor preventie in samenwerking met partners Stelsel Zorg voor Jeugd
Door de coronauitbraak hebben de kernpartners in het onderwijs (JGZ, buurtteams, leerplicht, samenwerkingsverbanden onderwijs) hun samenwerking geïntensiveerd. De samenwerking richtte zich op het in beeld houden en ondersteunen van risicogroepen: kinderen, jongeren en gezinnen die (extra) problemen ondervinden. Vanwege Corona zijn de pilots voor het versterken van de zichtbaarheid van de (expertise van de) JGZ op het basisonderwijs niet van start gegaan. Maar in lijn met de bedoeling van de pilots, zijn er in het dagelijks werk in 2020 juist extra veel contacten geweest met ouders, scholen en andere kernpartners, waardoor de JGZ voor ouders en scholen heel zichtbaar was.

Ook in de leefomgeving zien we naar aanleiding van Corona verschuivingen in urgentie van specifieke thema’s. Met het vele thuis zijn, zoeken mensen de buitenlucht meer op. Gebruik van de openbare ruimte neemt door Corona dus nog meer toe dan verwacht. Het belang van een prettige, groene openbare ruimte waar we elkaar veilig kunnen ontmoeten en lekker kunnen spelen en bewegen groeit. Ook de urgentie van ventilatie en een gezond binnenmilieu groeit. Corona zet het belang van deze thema’s opnieuw op de agenda. Advisering in beleid en uitvoering over ruimtelijke ontwikkeling heeft bijgedragen aan de gezonde leefomgeving via:

• Omgevingsvisies zoals de visies voor Utrecht Science Park en de Binnenstad.
• Beleidsplannen zoals de parkeervisie- en beleid, beleid- en uitvoeringsprogramma Luchtkwaliteit, de nota Sporten, Spelen en Bewegen, en de RSU 2040.
• Gebiedsontwikkeling. Bij de zoektocht naar een locatie voor een nieuwe VO-school in Vleuten de Meern bijvoorbeeld zijn de afstandscriteria meegenomen, die in ‘Gezondheid voor Iedereen’ zijn afgesproken. Er is onderzoek gedaan naar hoe we toekomstige bewoners kunnen betrekken bij het eetbaar groen in Rijnvliet . In het gemengd wonen project de Mix in Overvecht is gewerkt aan de inrichting van de openbare ruimte met voldoende ruimte voor sporten, spelen, bewegen en ontmoeten, maar ook over het laag houden van druk op gezondheid door geluid en luchtkwaliteit.
• Vergunningsaanvragen via het toetsteam. Bij de afweging voor het afwijken van een bestemmingsplan wordt het afstandscriterium meegenomen om te voorkomen dat kwetsbare groepen op ongezonde plekken komen.

Naast bovenstaande voorbeelden is geadviseerd, gecoördineerd en gecommuniceerd bij de aanpak van het opsporen en verwijderen van loden leidingen en lood in de bodem. En is gewerkt aan het nieuwe hitteplan en stralings- en geluidsnormen volgens de uitgangspunten van het Volksgezondheidsbeleid ‘Gezondheid voor Iedereen’.

Stress-sensitief werken
Er zijn zes workshops georganiseerd over stress-sensitief werken en hoe we als gemeente Utrecht beter kunnen aansluiten bij de inwoners met (geld)stress. In totaal namen meer dan 170 medewerkers deel. We werkten aan een gemeente brede visie publieksdienstverlening waarin ook stress-sensitief werken een plek krijgt. Dit is begin 2021 klaar. Op twee locaties van de JGZ richtten we een spreekkamer stress-sensitief in. Ouders voelen zich veiliger in de spreekkamer en vrijer om te praten over wat zij belangrijk vinden, zie de rapportage op de website van het lectoraat Schulden en Incasso van de Hogeschool Utrecht.

Het signaleren en bespreekbaar maken van geldzorgen
We zijn een partnership aangegaan met de ArmoedeCoalitie en eerstelijnszorgpartners om samen de aandacht voor het signaleren van geldzorgen in de eerstelijnszorg te vergroten. In oktober organiseerden we het eerste online stadsafari webinar samen met verschillende partners in de stad, zoals Dock, Buurtteam, ArmoedeCoalitie en Al Amal. Meer dan 25 Utrechtse huisartsen en praktijkondersteuners van huisartsen hebben deelgenomen.
Door Corona en daarmee verschuiving van prioriteiten bij de partners zijn de verdiepende trainingen over het bespreekbaar maken van geldzorgen voor JGZ, verpleegkundigen en gezinswerkers verschoven naar 2021. We organiseerden wel een webinar over geldzorgen bij gezinnen met jonge kinderen tijdens coronatijd voor partners die betrokken zijn bij kansrijke start, zoals verpleegkundigen, verloskundigen en kraamzorg.

Gezond gedrag wanneer er geldzorgen zijn
In opdracht van de Gemeente Utrecht heeft het Louis Bolk Instituut in kaart gebracht waar gezinnen met jonge kinderen, die een klein besteedbaar inkomen hebben, tegenaan lopen als ze gezond willen eten. Studenten van de minor Geld & Schulden van de Hogeschool Utrecht deden in opdracht van de Voedselbank en de gemeente Utrecht een onderzoek bij de klanten van de Voedselbank in Overvecht. Met de uitkomsten ontwikkelen de studenten een magazine en een Facebookpagina voor de klanten van de Voedselbank.

Met Zorg en Zekerheid is afgesproken de samenwerking rond de aanpak Nu niet zwanger (ondersteuning van potentieel kwetsbare ouders) te versterken. Daarnaast wordt in gezamenlijkheid tussen gemeente en Zorg en Zekerheid de signalering en aanpak van betalingsachterstanden van U-polishouders verbeterd waardoor financiële problemen vroegtijdig voorkomen worden. De verkenning ‘gezondheid in de dienstverlening van Werk & Inkomen’ is door Corona verschoven naar voorjaar/zomer 2021.

Gezond rondkomen in de wijken
In Overvecht startte in het voorjaar van 2020 een pilot ‘de Geldzaak’ in gezondheidscentrum Amazone: hier kunnen inwoners terecht met alle vragen over geld.
De Gezonde Wijkalliantie Noordwest heeft ‘vroeg signaleren van schulden’ als focuspunt. Samen met inwoners/ervaringsdeskundigen en professionals organiseerden we in november een wijkcollege over schulden en het signaleren daarvan.

Kennis en expertise op gezondheid & geldzorgen
In november organiseerden we een expertmeeting over Gezond Rondkomen voor professionals in de stad die iets doen op het raakvlak van geldzorgen en gezondheid. Drie experts vanuit Lectoraat Gezonde Samenleving (Hogeschool Windesheim), Lectoraat Schulden en Incasso (Hogeschool Utrecht) en Pharos gaven hun visie op de relatie tussen geldzorgen en gezondheid. Meer dan 70 professionals waren aanwezig. De definitieve resultaten van het onderzoek in Utrecht naar de samenhang tussen gezondheid en armoede en schulden van de Universiteit Maastricht verwachten we in 2021.

Wij wilden met Gezond werkgeverschap in 2020 inzetten op een brede bewustwording bij werkgevers: werkgevers zijn belangrijke partners in het werken aan gezondheidswinst. Want het hebben van werk heeft grote invloed op de gezondheid van mensen. Veel werkgevers doen meer aan gezondheid voor hun medewerkers, bijvoorbeeld het aanbieden van bedrijfsfitness of hulp bij stoppen met roken.
Corona vertraagde onze inzet op ‘bewustwording en partnerschap’. Door Corona legden werkgevers in 2020 vanzelfsprekend andere prioriteiten. Medio 2020 zagen we wel ruimte ontstaan om gezondheid van werknemers te agenderen bij werkgevers. In samenwerking met de Universiteit Utrecht en het adviesbureau VFM Facility Experts organiseerden we drie webinars voor werknemers bij Utrechtse werkgevers. Deze webinars zijn goed bezocht: 383, 703 en 584 deelnemers aan respectievelijk het webinar over gezond gedrag, mentale gezondheid en fysieke gezondheid. De deelnemers waren afkomstig van werkgevers die deelnemen aan het ‘healthy urban office’ netwerk, onder andere Volksbank, GGDrU, ASR en Kléppiere. Meer dan 90% van de 422 medewerkers die de evaluatie hebben ingevuld beoordeelde de webinars als ‘goed’ of ‘uitstekend’.
Overige resultaten:

• Het ZonMw onderzoek naar de impact van Corona onder TOZO2 aanvragers is gestart. Resultaten worden begin 2021 verwacht.
• Als werkgever hebben we gewerkt aan een werkomgeving die mensen helpt bij het maken van een gezonde keuze. In 2020 lag de focus op voeding (aanbesteding catering), roken en financieel fit.
• Werk & gezondheid heeft een plek in de gezondheidspeiling van Utrecht 2020.

Met het speerpunt Gezond Gedrag richten we ons op het behalen van gezondheidswinst door de gezonde keuze gemakkelijker te maken in de omgevingen waar Utrechters bijvoorbeeld werken, naar school gaan en sporten. Hieronder beschrijven we de inzet op de verschillende leefstijlthema’s.

Voedsel
Landelijk werkten we samen met Amsterdam, Rotterdam en Ede aan een brede lobbyagenda naar het Rijk gericht op onder andere prijsmaatregelen en betere productsamenstelling. Daarnaast bracht de Citydeal Voedsel werkgroep de gemeentelijke sturingsmogelijkheden op gezond voedselaanbod in kaart. Dit onderzoek is begin 2021 gepubliceerd en meegenomen in de lobby.

In het najaar van 2020 waren er diverse online bijeenkomsten als opmaat naar een brede voedselconferentie in maart 2021 waarmee we toewerken naar een voedselagenda. Met de Universiteit Utrecht en Wageningen Universiteit startten we een verkenning hoe we in het kader van de Regiodeal Foodvalley onderzoek naar gezonde voedselomgeving en initiatieven in de stad kunnen koppelen. Het voornemen om samen met horeca- en cateringondernemers in te zetten op een gezonder aanbod is vanwege Corona niet uitgevoerd. Medio 2020 was de eindevaluatie van het programma Diagnose Voeding & Gezondheid. Acht innovaties zijn ondersteund, naast ondersteuning en versterking van vele kleinere. Ook werkten we weer mee aan het onderzoek Food in Motion, waarvan de resultaten in het artikel ‘Snacks and the City’ beschreven staan. Vanwege coronamaatregelen ging vervolgonderzoek op Utrecht CS niet door.  

Gezond gewicht
Eerder bepaalden we samen met de partners vier focuspunten: Gezond Speciaal Onderwijs, Multidisciplinaire aanpak overgewicht, Opvoeden doen we samen en Stimulerende leefomgeving. De rapportage van de aanpak is vanwege Corona vertraagd en volgt nu in het eerste kwartaal 2021. Alle 18 speciaal onderwijsscholen in Utrecht namen deel aan een nulmeting over hun beleid en activiteiten rond Gezond Gewicht. Hier kwam uit naar voren dat voor bewegen tijdens schooltijd wel aandacht is, maar dat er weinig aandacht is voor voedsel(educatie). Scholen gaven aan behoefte te hebben aan programma’s en ondersteuning. In samenwerking met Special Heroes is de functie van beweegmakelaar in het speciaal onderwijs uitgebreid in uren en taken tot de functie vitaliteitsmakelaar, zodat zij scholen kunnen adviseren over voedsel(educatie). Met acht speciaal onderwijsscholen verkenden we wat er nodig is om te komen tot meer leerlingen met een gezond gewicht. We verlengden het contract met JOGG voor de periode tot en met 2023.

Sporten en bewegen
Juist in 2020 zagen we het belang van sporten en gezonde leefstijl. In 2020 zijn hier, in samenwerking met SportUtrecht, stappen in gemaakt. Korfbalvereniging Synergo heeft het gouden certificaat behaald voor de gezonde kantine dankzij de 40 vrijwilligers van de foodcommissie. In 2020 waren van de 116 buitensportverenigingen in de stad er 36 geheel en 9 gedeeltelijk rookvrij.

Samen met SportUtrecht stimuleerden we jong en oud, mensen met en zonder beperking, om te blijven sporten en bewegen. Zowel individueel als georganiseerd bij de sportvereniging, of in de eigen buurt of online vanuit huis. Partners van het Gezonde wijknetwerk zoals Buurtteam, SportUtrecht, JoU, Dock en Gezondheidscentra zorgden samen dat bewegen zo veel mogelijk door kon gaan. Voorbeelden hiervan zijn: Urban Dance Grounds voor meiden (Kanaleneiland en op het Jaarbeursplein), twee verplaatsbare sportcontainers (gestart in Park de Gagel en sportpark Zuilense vecht) en de kwiekbeweegroute in Oog in Al.

Seksuele gezondheid
De afdeling Seksuele Gezondheid van GGD regio Utrecht (GGDrU) en Volksgezondheid heeft 4200 (voorlopig cijfer januari 2021) soa-consulten uitgevoerd in 2020. Dit is minder dan vooraf beoogd vanwege de impact van de coronacrisis. Het ministerie van VWS prioriteerde hierbij op de PrEP-consulten om het aantal nieuwe hiv besmettingen te verlagen. Binnen uitvoering van de regeling aanvullende seksuele gezondheidszorg (ASG) is een structureel financieel tekort. We trokken samen op met de GGDrU om te lobbyen voor verhoging van deze middelen. Samen met de ASG stuurgroep (acht coördinerende regio’s) dienden we eind 2020 opnieuw een claim in bij VWS. Met gesprekken en trainingen ondersteunden we samen met GGDrU medewerkers van basis- en voorgezet onderwijs en middelbare beroepsopleidingen bij seksuele en relationele vorming op school. We adviseerden deze scholen bijvoorbeeld over de inzet van lesprogramma’s zoals Lentekriebels en Lang leve de liefde.

Om zorgprofessionals handvatten te geven genderdiversiteit bespreekbaar te maken, nam de gemeente Utrecht in 2018 het initiatief voor de ontwikkeling van de e learning Jong & Transgender. Sinds april 2019 is deze training gratis beschikbaar via meerdere organisaties, waaronder bij Movisie. Daar volgden tot eind 2020 al 1550 mensen de training. De gemiddelde waardering is een 8,2.

Roken
Wij streven naar een rookvrije generatie in 2035. Een generatie waarin geen kind meer rookt of begint met roken. Hiervoor ontwikkelden we in 2020 een samenhangend beleid. We presenteren dit in het eerste kwartaal 2021. We maakten alle Utrechtse zwembaden en de Centra voor Jeugd en Gezin geheel rookvrij. We startten met de pilot rookvrije speelplekken in Noordwest en Overvecht. Begin 2020 waren 3 (van de 16) kinderboerderijen en dierenweides rookvrij, eind 2020 waren er 14 rookvrij. In de subsidieregel voor dierenweides namen we rookvrij als voorwaarde op. Ook bij andere subsidies, beleidsstukken en huurovereenkomsten geven we aandacht aan rookvrij. We richten ons hierbij op rookvrij voor kinderen en gezondheidszorg. Ook onderzochten we met de Universiteit Utrecht hoe we als gemeente kunnen bijdragen aan hun wens om het gehele Utrecht Science Park-gebied rookvrij te krijgen. Vanuit onze visie en om richting partijen in de stad geloofwaardig te zijn over rookvrij past beleid voor een rookvrije gemeentelijke organisatie. We hebben hieraan gewerkt en dat voeren we in 2021 uit.

Alcohol, middelen en medicatiegebruik
Onze inzet is er op gericht dat jeugdigen onder de achttien jaar helemaal geen alcohol drinken en/of drugs gebruiken. Boven die leeftijd zetten we in op geen of matig alcohol gebruik. Als het gaat om drugsgebruik staat het beperken van gezondheidsschade door goede informatie voorop. Vanwege Corona organiseerden Jellinek en Stichting Voorkom hun preventieactiviteiten online. Voor scholieren van het voortgezet onderwijs waren er online voorlichtingslessen over alcohol, roken, blowen, lachgas en gamen. In november was er stadsbreed een online ouderavond voor ouders van scholieren en daar bereikten we 2200 ouders mee. Verder zijn er voor de verschillende doelgroepen voorlichtingsfilmpjes ontwikkeld en verspreid via social media. Voor en met studenten waren er diverse activiteiten zoals presentaties, een pubquiz, instructie voor UIT-mentoren en interactieve Q&A’s. Jellinek bood barvrijwilligers van de studentenverenigingen de training ‘Verantwoord Alcohol Schenken’ aan. Studieadviseurs en decanen van de Hogeschool Utrecht kregen een training over het signaleren en begeleiden van studenten met problematisch alcoholgebruik en de mogelijkheden voor preventie- en hulp. Als gevolg van de drukte rond Corona lukte het niet om in kaart te brengen wat de feiten zijn over (te) zwaar medicatiegebruik door Utrechters.

Het speerpunt Psychische gezondheid, zoals benoemd in ‘Gezondheid voor Iedereen’, is met professionals in de stad verder ingevuld waardoor in 2021 gerichte acties kunnen worden ondernomen. Dit is gebeurd door middel van literatuuronderzoek en data-analyse, gesprekken met professionals en gesprekken met inwoners. Focuspunten die hieruit naar voren zijn gekomen zijn het bespreekbaar maken van mentale problemen, het toegankelijk en beschikbaar maken van laagdrempelige voorzieningen om te werken aan mentale gezondheid en het versterken van vroegpreventie en vroegsignalering van mentale problemen. Tijdens de eerste coronagolf is kennis gedeeld met sociaal werkers in de wijk over het op gang brengen van het gesprek met inwoners over angst en mentale problemen. Daarnaast hebben in Overvecht en Leidsche Rijn trainingen plaatsgevonden voor ouders en hun kinderen (8 tot 12 jaar) die opgroeien in een kwetsbare situatie, waardoor zij handvatten kregen om te gaan met die situatie en herkenning en contacten opdeden. Met het netwerk Studenten en zorg wordt gewerkt aan de mentale gezondheid van studenten en vanuit dit netwerk is een klantreis studenten en toegankelijkheid van zorg gestart.

Vanuit het speerpunt Gezond ouder worden, zoals benoemd in ‘Gezondheid voor Iedereen’, zijn de volgende initiatieven in 2020 ingezet:

• Doortrappen: analyse van wensen en behoeften van ouderen om te blijven fietsen. Na verwerking hiervan kan gericht gekozen worden voor acties/interventies leidend tot de start van Utrecht als doortrapgemeente.
• Valpreventie: verkenning of bij verstrekking van hulpmiddelen vanuit de WMO een valpreventiebrochure meegestuurd kan worden.
• De seniorvriendelijke wijk Overvecht: in 2020 is het netwerk Samen Overvecht omgevormd tot een Alliantie Seniorvriendelijke Wijk. Onder regie van een sociaalmakelaar van Dock is dit netwerk nieuw leven in geblazen. Met steun van een ZonMw subsidie is extra gefocust op informatievoorziening en de betrokkenheid van ouderen bij alles wat er vanuit het netwerk gebeurt. Ondanks Corona is het gelukt om ouderen hierover te bevragen en hun ervaringen vast te leggen in korte filmpjes. Er komt een speciale versie van Dreefnieuws gericht op senioren (verschijnt april 2021) en het onderwerp beeldbellen is op de agenda gezet als belangrijk middel tot contact in tijden van Corona.
• De beweegvriendelijke wijk Noordoost: het concept te verbreden naar een buurtpact rond senioren en bewegen.
• Monitoring en kennisontwikkeling: aandacht voor ouderen bij het opstellen van het nieuwe gezondheidsprofiel en de monitor ouderen en Corona.

De twee expertsessies, onder andere gericht op het bundelen en aanvullend ophalen wat voor ouderen van waarde is in hun derde en vierde levensfase, zijn tot nader order uitgesteld. Dat geldt ook voor de verdieping op verhalen van ouderen in de stad. Het was niet mogelijk de wijkgerichte consultatie, met name in wijken met veel migrantenouderen, uit te voeren. Ook het fotoproject ‘Worden wie je had willen zijn’ is niet doorgegaan.

De toekomst van Sociaal medische zorg aan Utrechters in een zeer kwetsbare positie
In aanvulling op het onderzoek van de Universiteit Utrecht naar het ‘voorkomen van terugval in dakloosheid’, is in 2020 een kwalitatief onderzoek gestart met de onderzoeksvraag: “Wat zijn volgens Utrechtse zorgverleners werkzame elementen en knelpunten in het waarborgen van continuïteit van zorg, en specifiek het voorkomen van uitval uit zorg en het verbreken van contact, bij Utrechters in een zeer kwetsbare positie?” Door Corona is er vertraging opgelopen en is de uitvoering van dit onderzoek in december 2020 in volle sterkte gaan lopen. We verwachten de eerste resultaten in het voorjaar van 2021. Wel is onderzoek afgerond over op welke manier er in de maatschappelijke opvang aandacht is voor gezonde voeding, bewegen, rust/stress en rookvrij. Uit interviews blijkt dat mensen die verblijven in de maatschappelijke opvang vaak ongezond eten en weinig bewegen. Omdat problemen zoals onderdak en schulden spelen heeft leefstijl niet de prioriteit. Het onderzoek biedt veel aanknopingspunten om – na Corona - samen met de opvanginstellingen en de dak- en thuislozen haalbare verbeteringen te bepalen.

Gezondheids(zorg)voorzieningen online en offline
Het belang van online en offline gezondheidsvoorzieningen is dit jaar extra zichtbaar geworden. We hebben met de Huisartsen Utrecht Stad op wijkniveau meegewerkt aan de implementatie van OZO verbindzorg, een communicatieplatform voor professionals, mantelzorgers en cliënten/patiënten. In het licht van de groei van de stad voeren we met de Huisartsen Utrecht Stad en Julius gezondheidscentra doorlopend het gesprek over de benodigde gezondheidsvoorzieningen in de te ontwikkelen gebieden. Huisartsen weten het Makelpunt van de gemeente steeds beter te vinden voor hun zoekvraag naar ruimte en vanuit de gebiedsteams zien we steeds vaker een actieve uitvraag naar behoefte aan een gezondheidscentrum wanneer er panden beschikbaar komen of worden getransformeerd.

In Noordwest is een experiment gestart met versterking van de samenwerking van in eerste instantie eerstelijnsgezondheidspartners en uit te breiden partners in het domein van gezondheid in de breedte door Virtuele gezondheidscentra per buurt. Zorg- en hulpverleners werken niet altijd fysiek in hetzelfde gebouw. Om samenhangende zorg- en hulpverlening rondom de gezondheidsvraag van patiënten te verbeteren, vergaderen de aanbieders onder de noemer van het specifieke virtuele Gezondheidscentrum in de betreffende buurt samen op een vast tijdstip. In 2021 gaan we door met het verder uitbouwen van dit experiment.

Kennis van gezondheid als basis
Informatie hierover is opgenomen bij de basistaak Volksgezondheidsmonitor.