1.2 Het afval- en hemelwater wordt veilig en milieuvriendelijk ingezameld en de oppervlaktewaterkwaliteit voldoet aan de doelstellingen

Een goed functionerend systeem voor de inzameling van afval- en hemelwater is een systeem waarbij:

• Iedereen binnen 40 meter van de erfgrens zijn afvalwater kwijt kan
• Verstoppingen, zodat geen afvalwater geloosd kan worden, binnen 24 uur worden verholpen
• Gezondheidsrisico’s en verontreinigingen van bodem en oppervlaktewater zoveel mogelijk worden vermeden
• Zo min mogelijk schoon regenwater, grondwater en oppervlaktewater wordt afgevoerd naar de rioolwaterzuiveringsinstallatie.

Een hemelwaterbestendige openbare ruimte is een openbare ruimte die bij extreme buien zoveel hemelwater kan verwerken dat er geen schade optreedt in aangrenzende gebouwen, de wegen niet gestremd raken en er geen veiligheids- en gezondheidsrisico’s ontstaan.

2020 was net als de twee voorgaande jaren een jaar met veel weersextremen. Het jaar begon zacht en nat, kende een zeer droog en zonnig voorjaar en augustus kende een hele lange hittegolf. De neerslaghoeveelheid kwam overeen met een gemiddeld jaar.

Grondwater

In 2020 ontvingen we 50 meldingen over grondwateroverlast. Hiervan werden vier meldingen veroorzaakt door het onvoldoende functioneren van de ontwatering in de openbare ruimte. Bij de overige meldingen bleek na onderzoek het probleem te liggen op het perceel van de particulier. Het oplossen van het probleem is daarmee de verantwoordelijkheid van de melder zelf.

Twee van de vier meldingen betroffen de Renesselaan in De Meern waar onderhoud aan de verticale drains nodig was. Verder was er één melding van de Henegouwen in Lunetten waar we via een maatwerk oplossing de ontwatering kunnen verbeteren en één melding in het Hamerplantsoen in Hoograven. Hier liften we mee met de herinrichting van het park om de ontwatering te verbeteren.

Onder de meldingen zaten ook een aantal meldingen over schade door de langdurige droogte in het voorjaar. Momenteel hebben we hier als gemeente nog geen beleid op. In de nieuwe visie Klimaatadaptatie en de nieuwe Visie Water en Riolering (voorheen Plan Gemeentelijke Watertaken) gaan we invulling geven aan de rol van de gemeente bij schade door lage grondwaterstanden.

Hemelwater

Zoals aangegeven in de toelichting bij de tabel hebben we in 2020 voor het eerst een compleet overzicht van alle hemelwateroverlast meldingen. Vanwege de vergelijkbaarheid met voorgaande jaren hebben we deze meldingen nog niet toegevoegd aan de effectindicator in de tabel, maar vermelden we de informatie alleen tekstueel. In de nieuwe visie Klimaatadaptatie en de nieuwe Visie Water en Riolering (voorheen Plan Gemeentelijke Watertaken) passen we de indicator en de daarbij behorende doelstelling aan.

Dit jaar kwamen er 2.452 meldingen over het gemeentelijke water- en rioleringssysteem binnen. 903 meldingen hadden betrekking op hinder en wateroverlast in de openbare ruimte door verstopte straatkolken (meestal door vuil voor de opening) of verzakkingen in de weg. Het grootste deel van de meldingen is gerelateerd aan de hoeveelheid neerslag, hoe meer neerslag hoe meer meldingen. Toch ontstond geen enkele keer de situatie dat wegen of fietspaden volledig onbegaanbaar werden, waarmee voldaan werd aan de gemeentelijke doelstelling.

Afvalwater

De doelstelling dat iedereen binnen 24 uur weer zijn afvalwater kan lozen bij verstoppingen in het openbaar riool is altijd gehaald. Over het algemeen lukt het om binnen 2,5 uur de verstoppingen op te lossen.

Afvalwater is nog geen onderdeel van de effectindicator en voor hemelwateroverlast hebben wij nog geen objectieve methode om vast te stellen welke meldingen wij met goed beheer hadden kunnen voorkomen. Bij het vaststellen van de visie Water en Riolering (voorheen Plan Gemeentelijke Watertaken) komen wij met een voorstel voor aangepaste effectindicatoren.

In Utrecht streven we er naar dat alle oppervlaktewateren voldoen aan de waterkwaliteit 'Zichtbaar'. Dit is de waterkwaliteit, waarbij zich geen zichtbare waterkwaliteitsproblemen voordoen als overmatig kroos en algen, vissterfte, stank, botulisme en blauwalg. We rapporteren de problemen die zo urgent zijn dat er direct maatregelen genomen moeten worden.

In 2020 was sprake van 16 urgente waterkwaliteitsproblemen. Het aantal problemen lag hoger dan in voorgaande jaren. Door het droge voorjaar en de hittegolf begin augustus gevolgd door een aantal zware buien ontstonden relatief veel urgente waterkwaliteitsproblemen als stank, vissterfte en botulisme. Ook ligt het aantal meldingen vermoedelijk hoger doordat melden gemakkelijker is geworden via de Slim Melden app en omdat door de coronacrisis meer gerecreëerd is in de directe omgeving.

Van de zestien urgente problemen betroffen er drie blauwalg, vijf dode vissen (drie of meer) en zeven stankoverlast. De meest in het oog springende was de olielozing op 16 en 17 augustus op het Merwedekanaal na de zware bui op 16 augustus. De oorzaak bleek te liggen in een eerdere lozing in het hemelwaterriool vanuit de overloop van niet goed functionerende bedrijfsriolering bij een bedrijf op het bedrijventerrein ten zuiden van de Beneluxlaan. Waterschap De Stichtse Rijnlanden heeft de olie vakkundig verwijderd. De gemeente heeft het rioolstelsel gereinigd en heeft op die manier de lozer weten te achterhalen.

Evenals voorgaande jaren bedroeg één van de blauwalglocaties de plas in de wijk Veldhuizen in De Meern. Gemeente en waterschap voeren gezamenlijk onderzoek uit naar de oorzaak en mogelijkheden om hieraan wat te doen. Eén stanksituatie werd veroorzaakt door een riooloverstort als gevolg van een gedeeltelijke verstopping van de vuilwaterriolering.